İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Eylül 2022 devri sonuçları açıklandı. Eşik paha olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların bölümde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, manşet PMI üst üste yedinci ay eşik paha 50’nin altında kalarak imalat dalının performansında bozulmanın sürdüğünü gösterdi. Ağustos ayında 47,4 olan PMI Eylül’de 46,9’a geriledi ve yavaşlamanın üçüncü çeyrek sonunda daha besbelli hale geldiğine işaret etti.
Anket iştirakçilerinden gelen bildirimlere nazaran, kırılgan talep şartları ve enflasyonist baskılar eylül ayında hem üretim hem de yeni siparişlerde yavaşlamaya yol açan temel faktörler oldu. Toplam yeni siparişler aylık bazda son bir yıl boyunca sürat kaybederken, üretimde ise yavaşlama eğilimi 10 ayı geride bıraktı. Yeni ihracat siparişlerinde ise bilhassa Avrupa’dan kaynaklanan talep zayıflığına bağlı olarak düşüş gözlendi.
Girdi maliyetleri keskin halde artmaya devam ederken, birçok firma doğalgaz ve elektrik başta olmak üzere güç fiyatlarındaki yükselişin enflasyonda belirleyici olduğunu tabir etti. Tekrar anket iştirakçilerine nazaran ham unsur maliyetlerindeki artış ve liradaki paha kaybı da girdi fiyatlarının yükselmesinde tesirli oldu. Enflasyon ağustos ayına nazaran hızlanmasına karşın Covid-19 salgınının birinci dalgasından bu yana ikinci en düşük seviyede kaydedildi. Benzeri bir tablo, firmaların maliyet artışlarını alıcılara yansıtması nedeniyle son eser fiyatlarında da gözlendi.
Eylül ayında iş yükündeki hafifleme ve istekli istifalara bağlı olarak istihdam son 28 ayda birinci defa azalma kaydetti. Talepteki geri çekilme ve fiyat gelişmeleri ise girdi alımları ve girdi stoklarında düşüş yaşanmasına neden oldu.
Takip edilen 10 bölümün tamamında yeni siparişler yavaşladı
Türkiye Sektörel PMI raporuna nazaran Eylül’de 10 kesimin tamamı yeni siparişlerde yavaşlama kaydetti. Düşüşün en sert yaşandığı kesimin dokuma olmasına karşılık, en ölçülü ivme kaybı besin üreticilerinde gerçekleşti. Öte yandan, yeni ihracat siparişleri neredeyse tüm kesimlerde yavaşlarken, yalnızca kara ve deniz taşıtlarında gözlenen yatay seyir, 10 kategorinin tamamında bozulma olmasını önledi.
Yeni siparişlerdeki zayıflık, eylül ayında birçok kesimin üretimini azaltmasına yol açtı. Üretimini artıran tek dal, iki aylık daralmanın akabinde toparlanan dokuma oldu. Üretimdeki en keskin yavaşlama ise metalik olmayan mineral eserler dalında kaydedildi.
Anket kapsamında takip edilen 10 daldan beşi eylülde istihdamını artırırken, en güçlü artış ağaç ve kağıt eserleri dalında gerçekleşti. Dokumacılık eserleri ise yeni siparişlerdeki tabloyla paralel olarak istihdam hacminde de en bariz düşüşün yaşandığı dal oldu.
Son aylarda gevşeme eğilimi gösteren girdi maliyetleri enflasyonu üçüncü çeyreğin sonunda yine genel bir artış kaydetti. Enflasyonun ağustos ayına nazaran sürat kestiği tek dal kimyasal, plastik ve kauçuk eserleri oldu. Buna rağmen, takip edilen kesimlerin yarısında en son eser fiyatları enflasyonu yükseldi. Yeni siparişlerin tüm kesimlerde yavaşlaması sonucu, firmaların satılmamış sonuncu eser stoklarında birikim gözlendi. Üretim sonrası stoklar dört dalda arttı ve en besbelli artış dokuma dalında gerçekleşti.
Öte yandan, sonuncu eser stoklarında görülen yükseliş üretim öncesi stoklar için geçerli değildi. Girdi alımlarındaki genel düşüşe bağlı olarak 10 bölümün tamamında girdi stokları azaldı. Satın alımlardaki en keskin düşüş, firmaların yeni siparişlerdeki zayıflamaya ahenk sağladığı dokuma dalında kaydedildi. Tedarikçilerin teslimat müddetleri eylül ayında uzamaya devam ederken en bariz gecikmeler kimyasal, plastik ve kauçuk dalında gözlendi.
