COVID-19 Periyodu Sonrası HIV Siyasetleri Raporu yayımlandı. Rapora nazaran, erken teşhis, nizamlı tedavi ve bilinçlendirmeyle HIV’in denetim altına alınabileceği vurgulanıyor.
- COVID-19 Devri Sonrası HIV Siyasetleri Raporu’na nazaran HIV hadiseleri Türkiye’de son 10 yılda 8 kat artış gösterdi
- Türkiye’de 1985-2021 yılları için bildirilen toplam olay sayısı 32.000’in üzerinde
- Ülkemizde tespit edilen yeni olaylar içinde en geniş hisseye 25-34 yaş aralığı sahipken, son yıllarda 20-24 yaş kümesinde artış görülüyor
- HIV ile yaşayan bireyler, tertipli tedaviyle işlerine, okullarına, hayatlarına devam edebiliyor, cinsel yolla bulaştırma riskleri neredeyse sıfıra iniyor ve hatta doğal yollarla çocuk sahibi olabiliyorlar
- Türkiye, tedaviye erişim ve tedavide başarılı lakin, test ve teşhiste maksatların gerisinde
COVID-19 pandemisinin, Türkiye’de HIV enfeksiyonunun yayılımına ve HIV/AIDS siyasetlerinin uygulanmasına tesirini kıymetlendirmek üzere “COVID-19 Devri Sonrası HIV Siyasetleri Raporu” yayımlandı. Türkiye’de HIV’in yayılımını önlemek üzere tahlil tekliflerinin de sunulduğu rapor, Gilead’ın şartsız dayanağı ve HIV/AIDS alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ve uzman doktorların katkılarıyla IQVIA araştırma şirketi tarafından hazırlandı.
1980’lerde dünyada birinci sefer tanımlanan HIV enfeksiyonu, Türkiye’de birinci kere 1985’te görülmüş, 1990’larda ise dünya çapında bir epidemiye dönüşmüştü. Virüsü baskılayıcı aktif tedavilerin geliştirilmesi ve global çapta atılan tesirli adımlar sayesinde denetim altına alınan HIV, artık tedavi edilebilir kronik bir hastalıktır. Başka deyişle, HIV ile yaşayan bireyler tertipli tedaviyle işlerine, okullarına, hayatlarına devam edebiliyor ve hatta doğal yollarla çocuk sahibi olabiliyorlar.
HIV hadiseleri Türkiye’de son 10 yılda 8 kat artış gösterdi
COVID-19 Devri Sonrası HIV Siyasetleri Raporu, dünyada ve Türkiye’de HIV’in yayılımı ve olay sayılarına dair çarpıcı bilgiler içeriyor. Pek çok ülkede yıllık yeni HIV olay sayısı son 10 yılda sabit kalmış ya da azalma trendine girmişken, Türkiye, yıllık yeni hadise sayısı artışında dünya çapında en üst sıralarda yer alıyor. HIV hadiseleri Türkiye’de son 10 yılda 8 kat artış gösterdi. 1 Şubat 2022 prestijiyle bildirimi yapılmış yeni HIV/AIDS olay sayısı, 2019 yılı için 4.153 iken 1985-2021 yılları için toplam olay sayısı 32.000 düzeyinin üzerine çıkmıştır. Öbür yandan, bilimsel modellemelerde, Türkiye’deki enfekte birey sayısının, saptanamayan hadiselerle birlikte, en az iki kat daha fazla olduğu iddia ediliyor. COVID-19 pandemisi hasebiyle sıhhat kuruluşları ve teşhis merkezlerine başvurulardaki azalma göz önüne alındığında COVID-19 periyodunda HIV enfeksiyonunun pandemi öncesindeki yayılma suratını koruduğu kestirim ediliyor.
Rapora nazaran, tüm olaylar içinde en geniş hisseye 25-34 yaş aralığı sahipken (1985-2018 ortasında 35,4), son yıllarda 20-24 yaş kümesinin yeni hadiseler içindeki hissesinde artış görülüyor. Rapordaki öngörülere nazaran, gerekli tedbirler alınmazsa Türkiye’de HIV olaylarının daha önemli düzeylere ulaşacağı varsayım ediliyor.
Halihazırda yaklaşık 40 olarak varsayım edilen HIV olumlu durumunu bilme oranının 90 düzeyine çıkarılması durumunda 2040’a kadar yüksek olay sayılarının önüne geçilebileceği varsayılıyor.
Damgalanma ve ayrımcılık korkusu ile beşerler test olmaktan çekiniyor
Türkiye’deki hadise artışlarının en önemli sebepleri ortasında Türkiye’de hastalığın bulaş yolları, önleyici ve esirgeyici tedavi prosedürlerine dair bilgi seviyesinin ve farkındalığın az olması, COVID-19 pandemisi münasebetiyle sıhhat kuruluşları ve tanı/test merkezlerine başvurulardaki azalma, damgalanma ve ayrımcılık korkusu ile test olmaktan çekinme yer alıyor.
Raporun hazırlanmasına katkıda bulunan doktor çalıştayı üyesi Ege Üniversitesi HIV/AIDS Araştırma ve Uygulama Merkezi (EGEHAUM) müdürü Prof. Dr. Deniz Gökengin, “HIV/AIDS ile uğraş, Türkiye’nin 2019-2023 Stratejik Planı amaçlarına dahil edilmiş ve 2019 yılında HIV enfeksiyonunun yayılımını denetim altına almak hedefiyle, T.C. Sıhhat Bakanlığı tarafından bir HIV/AIDS Denetim Programı oluşturulmuş, kapsamlı bir hareket planı ortaya konmuştur. Fakat pandemi, tüm sıhhat teşebbüslerini olduğu üzere, HIV/AIDS ile çabayı de olumsuz halde etkiledi. Bu periyotta teşhis konan hadiselerdeki düşüşe karşılık bulaş riskinin devam etmiş olması, daha evvelden belirlenmiş aksiyon planının tekrar kıymetlendirilerek birtakım hareketlerin önceliklendirilmesi gereksinimini doğuruyor. Hazırladığımız raporda öncelikli siyaset teklifleri ortasında şu hususlar yer alıyor: Endikatör hastalıklara HIV testi uygulanması, anonim test merkezlerinin acilen yaygınlaştırılması ve bu merkezlere erişimin kolaylaştırılması, gelecekte yaşanabilecek afet devirlerinde HIV testlerine ve tedavisine erişimin kolaylaştırılması için gereken tedbirlerin afet olmadan evvel alınması, uzaktan danışmanlık sisteminin kurulması, HIV ve gibisi sistemli takip gerektiren endikasyonlar için polikliniklerin kesintisiz sürdürülmesi, kendin-yap testlerin hayata geçirilmesi ve korunma prosedürlerine erişimin genişletilmesi”.
Türkiye, tedaviye erişim ve tedavide başarılı fakat test ve teşhiste maksatların gerisinde
Hekimler, UNAIDS’in dünya çapında AIDS epidemisini sonlandırmak maksadıyla daha evvelce belirlediği 90-90-90 tanı-tedavi-viral baskılama gayelerini, 95-95-95 olarak güncellediğine dikkat çekiyor. Buna nazaran, 2030 yılına kadar, HIV ile yaşayan bireylerin 95’inin teşhis almış olması, teşhis almış bireylerin 95’inin tedavi altında olması, tedavi gören bireylerin de 95’inin viral yükünün baskılanmış olması hedefleniyor. Türkiye’nin tedaviye erişim ve tedavi başarısı mevzularında bu maksatlara yakın olduğu, lakin teşhis alanında amacın son derece gerisinde kaldığı iddia ediliyor.
Gelecekte yeni teşhis alan birey sayısının beklenenin üzerinde olacağına işaret eden Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Yeşim Taşova, “Türkiye’de toplum genelinde HIV şuuru hâlâ çok düşük düzeylerde. Faal korunma metotlarıyla bulaşın önlenebileceği ve HIV ile yaşayanların nizamlı tedaviyle ömürlerini sağlıklı bireyler olarak sürdürebileceği bilgisinin toplum geneline yayılması gerek. HIV/AIDS ile ilgili önyargıların hem tüm toplumda giderilmesi hem de tüm sıhhat kuruluşlarının ve çalışanlarının bu mevzuda gerekli bilgi ve bilince sahip olması, anonim test merkezlerinin arttırılması, HIV ile gayrette büyük kıymet taşıyor. HIV alanında önde gelen doktorlar ve sivil toplum kuruluşlarının katkılarıyla hazırlanan bu raporda ortaya konan tekliflerin tüm paydaşların iş birliğiyle hayata geçirilmesinin, Sıhhat Bakanlığı’nın aksiyon planının gerçekleştirilmesine kıymetli bir katkı sağlayacağına inanıyoruz” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
