Kaza, savaş, afet ve terör üzere travmatik olayların teğe bir yaşanmasının bilhassa çocuklar üzerinde olumsuz tesirleri olduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Dr. Melek Beğenilen Luş, çocukların hislerinin anlaşılması gerektiğini söyledi. Ebeveynlerin telaşının çocuklara da yansıdığını tabir eden Dr. Melek Beğenilen Luş, savaş, kaza ve afetler üzere olumsuz ömür olaylarına maruz kalmanın Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) üzere psikiyatrik bozukluklar ile alakalı olduğunu söyledi.
Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Dr. Melek Beğenilen Luş, maden ve iş kazaları, savaşlar, afetler ve terör olayları üzere beklenmeyen vakitlerde yaşanan olayların bilhassa çocuklar üzerindeki tesirlerine işaret etti.
Ebeveynlerin korkusu çocuğa yansıyor
Dr. Melek Beğenilen Luş, televizyon ve toplumsal medya başta olmak üzere farklı medya araçlarından verilen haberlerin çocuklar üzerinde olumsuz tesirler oluşturduğunu söyledi.
Savaş, terör olayları, kazalar ve yarattıkları tehlikeler konusunda çocuklarla konuşmanın kolay olmadığını kaydeden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Çocuklar ekseriyetle ebeveynlerinin yahut onunla ilgilenenlerin hislerini kopyalarlar. Ebeveynler o durumla ilgili huzursuzsa muhtemelen çocuk da huzursuz olacaktır. Bilhassa küçük çocuklar sözel bağlantıdan çok görsel bağlantısı tercih ediyorsa o olayın husus edildiği fotoğraflar de yapabilir. Çocuk zati çok telaşlı, kaygıları olan, etrafında gördüğü her durumdan dehşet üreten bir çocuksa o vakit hususla ilgili izlediği bütün haberler onun tasa ve tasaya kapılmasına neden olabilir.
Çocuklar hislerini manalı bir halde ortaya koyamayabiliyor
Dr. Melek Beğenilen Luş, “Kazalar, savaşlar üzere yetişkinlerin de dehşete düştüğü felaketlerde elbette tek sorunlar ruhsal problemler değildir. Çocuklar his ve niyetlerini yetişkinler üzere manalı biçimde ortaya koyamayabilirler. Hasebiyle uzun vadede davranışsal sorunlar göstermeleri daha muhtemel bir durumdur. Birtakım obsesyonlar görülebilir öfke ve saldırganlık, uzun mühlet sonra bile anne ya da babadan ayrılırken sık ağlama, okula gitmekten ve aileden ayrılmaktan korkma üzere belirtiler gösterebilir. Istırap, endişe öfke üzere duygusal ya da yerinde duramama, içe kapanma üzere davranışsal yansılar görülebilir.” dedi.
Dikkat ve konsantrasyonda azalma görülebilir
Bazı çocukların yaşından küçükmüş üzere davranabileceğini kaydeden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Okul çocuklarında dikkat ve konsantrasyonda azalma görülebilir. Uykuda bozulmalar, kâbus görmeler ya da karın ağrısı, baş ağrısı üzere fizikî belirtiler olabilir ve en değerli kayıpları da inanç bağlantıları sorunu olur. Öbür insanlara ilerleyen vakitlerde güvenmekte zorlanırlar.” dedi.
Psikiyatrik bozukluklar oluşabiliyor
Savaş, kaza ve afetler üzere olumsuz hayat olaylarına maruz kalmanınTravma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) üzere psikiyatrik bozukluklar ile alakalı olduğunun belirtildiğini söz eden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Özellikle savaş sonrası göç etmeye mecbur bırakılan ya da bir kazayı teğe bir yaşayan çocuklarda depresyon ve korku bozukluklarının görüldüğünü bildiren yayınlar bulunmaktadır. Maalesef yetişkin periyotlara geldiklerinde bile tam çözülmeyen çeşitli ruh sıhhati sorunlarıyla baş etmek zorunda kaldıkları görülmektedir.” dedi.
Özel ihtiyaçlı çocuklar daha fazla etkilenebiliyor
Otizm ve DEHB üzere çeşitli bozuklukların eşlik ettiği ya da özel ihtiyacı olan zihinsel engelli çocukların da travmaya maruz kaldıklarını ve travmanın yıkıcı tesirlerine karşı çok daha kırılgan bir durumda olduklarını tabir eden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Özellikle vefat algısı olmayan otizmli bireyler için yaşananalar telaş seviyelerini çok arttırabilir. Regresyon yani geride bırakılan bir davranış örüntüsüne geri dönülmesi gözlemlenebilir. Tuvalet eğitiminde gerileme, gerginliğe bağlı olarak idrar ve dışkı kaçırma, kendine ziyan verme, diğerlerine karşı şiddete yönelme ile karşılaşılabilecektir. Yaşama duydukları itimat güçlü olmayan otizmli bireylerin, travma sonrası davranışları için de kesinlikle bir uzmandan görüş ve takviye alınmalıdır.” dedi.
Çocuğun sorularına açık formda karşılık verilmelidir
Savaş, kaza ya da afet üzere harika durumlarda yetişkinlerin çocuklarıyla konuşmasının ve dayanak olmasının çok kıymetli olduğunu kaydeden Dr. Melek Beğenilen Luş, “Konuyu görmezden gelmek yahut kaçınmak, çocukların kendilerini yalnız ve daha çok korkmuş hissetmelerine yol açabilir. Ebeveynlerin çocuğun sorularına açık ve dürüst yanıtlar vererek olanları anlamasına yardımcı olmaları hayli kıymetlidir. 7-8 yaşın altındaki çocukların karmaşık sıkıntıları çözemeyecekleri ve soyut kavramları anlayamayacakları unutulmamalıdır. Münasebetiyle mevt üzere soyut kavramları duyduğunda annelerinin ya da babalarının ölebileceğinden endişelenmeye başlarlar. Bu nedenle diyalog olabildiğince kolay tutulmalıdır. Anlayabileceği sözler seçilmelidir. Onlar konuşmadığı takdirde zorla konuşmaya çalışılmamalıdır. Çocuk 8-11 yaşlarındaysa, muhtemelen haberlerde yahut okulda neler olduğunu duyacaktır. Bu nedenle kendisi istemese de çocukla bir konuşma yapılması gerekli olacaktır. Yapılacak konuşmada diyaloğun kolay tutulması ve bahisten genel sınırlarıyla bahsetmek kâfi olacaktır. Çocuklar gereğince büyükse (ergen-genç) ne olduğu açıklanmalıdır.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
