İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü’nde bilgi sistemleri şube müdürü olarak vazife yapan orman yüksek mühendisi Erhan Kılıç, ‘Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Ağaç Bayramları’ bahisli yüksek lisans tezi çalışması kapsamında arşiv araştırması yaptı.
Kılıç, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde 1’inci Dünya Savaşı’nın devam ettiği 20 Mart 1916’da Beşiktaş Barbaros Numune Mektebi yönetimcilerinin, İstanbul Maarif Müdürlüğü’ne Osmanlıca yazdığı el yazısı resmi dokümana ulaştı.
Kılıç’ın Türkçe’ye çevirdiği ve öğrencilerin ayakkabıları olmadığı için davet edildikleri ağaç bayramına katılamayacakları tabirleri yer alan doküman hem hüzünlendirdi hem de o savaş periyodunda bile ağaçlandırma çalışmalarına verilen ehemmiyeti ortaya koydu.
Belgede şunlar kaydedildi: “Saadetli efendim hazretleri. Müdürlüğünüzden 18 Mart 1916 tarih ve 114 numaralı onurla gelen yazınızla, ağaç dikme bayramına iştirak etmek üzere 24 Mart 1916 Cuma günü mektebin de Kağıthane’ye gitmesi buyruğu buyurulmakta ise de ekli dokümanın içeriğinin altıncı hususunda işaret edildiği formda talebenin ayakkabıları mümkün mertebe sağlam olması icap ettiği halde maalesef yarısı şehit çocuklarından oluşan yoksul talebemizin mektebe gelebilecek ayakkabıdan bile yoksun oldukları göz önüne alınırsa iştirakin tahammülsüz olacağının tezahür edeceği üzere küçük sınıflar talebesi de bu kadar uzak arayı yürümek kabiliyetinden yoksun bulundukları için lakin üst sınıflardan beş altı talebe gidebileceklerdir ki bu sureti iştirake müsaade verildiği takdirde istenildiği halde hareket edileceği alışılmıştır. Buyruk sizlerindir sayın efendim. 20 Mart 1916.”
Erhan Kılıç, dokümana ‘Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Ağaç Bayramları’ isimli tez kitabında da yer verdi.
İŞGAL ALTINDAKİ İSTANBUL’DA AĞAÇ BAYRAMI
Kılıç, ağaç bayramlarının tarihi serüvenini araştırmak üzere bilimsel araştırma yaptığını söyleyerek, “Kahraman askerlerimiz Çanakkale’yi geçilmez yaparken onların evlatları ağaç bayramına gitmeye hazırlanıyordu. Bir periyot sonra İngiliz işgali altındaki İstanbul’da 3 gün üst üste ağaç bayramı tertip ediliyordu. Daha ötesi bugün ağaçlandırma yoluyla elde ettiğimiz orman alanlarının birçoğunun birinci fidanı ağaç bayramlarında dikilmiştir. Lakin asırlık mazisine karşın ağaç bayramlarının toplumda bilinirliğinin az olduğunu da üzülerek söylemek lazım. Bu bakımdan arşiv evrakları ışığında ağaç bayramlarının tarihi serüvenini araştırmak ve elde edilen bilgilerle toplumda bir farkındalık oluşturmak amacıyla bilimsel çalışmalar yaptım” dedi.
‘SAĞLAM AYAKKABILARI OLMADIĞI İÇİN KATILAMADILAR’
Bu çalışma sırasında Beşiktaş Barbaros Numune Mektebi yönetimcilerinin, 20 Mart 1916 tarihinde, İstanbul Maarif Müdürlüğü’ne yazdığı yazıyı bulduğunu ve çok etkilendiğini anlatan Kılıç, “Belgede yarısı şehit çocuklarından oluşan yoksul talebenin mektebe gelebilecek ayakkabıdan bile yoksun olmaları nedeniyle iştirakin imkansız olduğu belirtiliyordu. Maarif Müdürlüğü cevaben iştirakin mecburî olmadığını, koşulları uygun olanların katılabileceğini yazarak karşılık verdi. Bu karşılıklı yazışma birebir vakitte ülkenin içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik kuralları da göz önüne sermesi açısından değerlidir. 1916 yılında Birinci Dünya Savaşı cereyan ederken birden fazla şehit çocuğu olmak üzere talebeler bir diğer alanda vatan sahip çıkma ismine fidan dikmeye gitmişlerdi. Lakin bir kısmının ayağında sağlam ayakkabı olmadığı için bu aktifliğe katılamamıştı” diye konuştu.
ATATÜRK’ÜN TEBRİK TELGRAFI DA ARŞİVDE
Milli çaba periyodunda Şark Cephesi Kumandanı Kazım Karabekir Paşa’nın aksatmadan Erzurum ve Kars’ta ağaç bayramları tertip ettirdiğini kaydeden Kılıç, “Daha değerlisi İstanbul işgal altındayken 1923 yılında 3 günlük ağaç bayramı kutlanmıştır. Mustafa Kemal Paşa bu etkinliklere davet edildi. Adana gezisi sebebiyle ağaç bayramına katılamayan Paşa, tebrik telgrafı göndermiştir. Metin şu formdadır; ‘Ağaç Bayramınızı tes’id (tebrik) ederim. Hayata ilişkin her teşebbüs vatanın halası (kurtuluşu) ve refahına müteveccih (yönelmiş) bir adımdır. Müteşebbisleri takdir eylerim. 6 Mart 1923’. Bu periyotlarda yapılan ağaç bayramları; toprağa sahip çıkmak vatana sahip çıkmakla eş paha görülmüş ve bu umut ve hisle yapılmıştır” dedi.
