Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin 4 Ekim Dünya Sokak Hayvanları Müdafaa Günü’nde düzenlediği Sokak Hayvanları Çalıştayı’nın sonuç bildirgesi yayınlandı.
4 Ekim Dünya Sokak Hayvanları Müdafaa Günü’nde Muğla Büyükşehir Belediye Lideri Dr. Osman Gürün’ün mesken sahipliğinde çok pahalı bilim insanları, sivil toplum kuruluşlarının iştirakiyle Muğla’da birincisi gerçekleştirilen Sokak Hayvanları Çalıştayı’nın sonuç bildirgesi yayınlandı.
Sokak Hayvanları Çalıştayı Sonuç Bildirgesi;
4 Ekim 2022 Salı günü Türkan Saylan Çağdaş Hayat Merkezi’nde 2 oturum halinde gerçekleştirilen “Sokak Hayvanları Çalıştayı”nın birinci oturumunda “Mevcut Durum Analizi” kapsamında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Milas Veteriner Fakültesi’nden Doğum ve Jinekoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Cengiz tarafından “Kedi ve köpeklerin üremeleri, fizyolojik ve patolojik durumları, denetimsiz üremenin önlenmesi için kısırlaştırmanın önemi” konulu sunum; Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet GÜLTEKİN tarafından “Köpek ve kedilerde Leishmaniasis hastalığında teşhis ve idare süreci” konulu sunum; Muğla Veteriner Doktorlar Odası İdare Heyeti Üyesi Veteriner Doktor Dr. İlknur ÖZDEMİR tarafından “5199 sayılı Hayvanları Müdafaa Kanunu ve yurtdışından mevzuat örnekleri” konulu sunum; Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar Muğla Şube Müdürlüğü’nden Veteriner Doktor Hasret YILDIRIM YİRMİBEŞ tarafından “Muğla’da hayvan bakımevlerinin durumları, faaliyetler, misyon ve sorumluluklar” konulu sunum; Muğla Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden Veteriner Tabip Adem AYBEY tarafından “Hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt altına alınması, kontrol, alanda yaşanan sıkıntılar” konulu sunum; Muğla Büyükşehir Belediyesi’nden Veteriner Hizmetleri Şube Müdürü Ferit KILIÇ tarafından “Geçici Hayvan Bakımevi faaliyetleri, paydaşlarla ilgiler, belediye veteriner doktorları açısından değerlendirmeler” konulu sunum gerçekleştirilmiştir.
Mevcut Durum Analizi’nden ortaya çıkan sonuçlar şu biçimde sıralanmıştır;
-Köpeklerin buzul çağından evvel, yaklaşık 11 bin yıl evvel evcilleştirildiği, kedilerin ise 4.000 yıldır toplumla iç içe yaşadığı için kedi ve köpekler sokağın değil toplumun hayvanlarıdır ve münasebetiyle toplum sıhhatini direkt etkilemektedir.
-Köpeklerin yılda 2 defa çiftleşme sürecine girdiği, kedilerin ise göze giren ışığın müddeti ve ölçüsü arttıkça (günde 14 saat ve üzeri) seksüel aktivite süreçlerinin başladığı, çiftleşmedikçe ya da hamile kalmadıkları sürece şubat ile temmuz ayları ortası seksüel aktivite gösterdikleri; kısırlaştırılmamış bir dişi köpekten birinci yıl 16 yavru, onun da kısırlaştırılmamış yavrularından halinde devam ederek ikinci yıl 128, üçüncü yıl 528, dördüncü yıl 2.048, beşinci yıl 12.288, altıncı yıl 67.000 adet köpek üremesi meydana geldiği ortaya konulmuştur.
-Hızlı üreme özellikleri bakımından kedi ve köpekler hem toplum sıhhatini riske atmakta hem de süratli artan popülasyon nedeniyle hayvan refahı da olumsuz etkilenmektedir.
-Hayvanlardan insanlara bulaşabilen ve “zoonoz” olarak tanımlanan enfeksiyöz hastalıklar epeyce kıymetli bir halk sıhhati problemidir.
-Köpeklerde leishmaniasis, tek hücreli parazit Leishmania infantum tarafından oluşturulan, kum sinekleri (yakarca) tarafından insanlara da bulaştırılabilen zoonoz bir hastalıktır.
-Leishmaniasis Akdeniz, Afrika, Asya ve Güney Amerika bölgelerinde endemik olarak görülmekte ve 350 milyondan fazla insan için risk oluşturmaktadır. Parazitin insanlara bulaşmasında ana rezervuar köpeklerdir. Ülkemizde hastalık bilhassa kıyı Ege bölgesinde yaygındır. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Kolu tarafından gerçekleştirilen şimdiki bir çalışmada Muğla vilayetindeki veteriner kliniklerine getirilen sahipli 131 köpeğin 37’sinin seropozitif olduğu belirlenmiştir. Hastalığın önlenmesine yönelik; toplumun bilinçlendirilmesi ve hayvan sahiplerinin hayvanları hami tedbir almalarına yönelik teşvik edilmesi, mümkün olduğunca fazla sayıda köpekte gerçekleştirilecek tanısal testlerle hastalığın yaygınlığının daima takip edilmesi, hastalığa aracılık eden kum sineklerinin azaltılmasına yönelik nizamlı çevresel ilaçlamaların yapılması hayli ehemmiyet arz etmektedir.
– 5199 sayılı Hayvanları Muhafaza Kanunu’nda yapılacak değişikliklerle ilgili çok büyük beklentiler varken; yalnızca idari para cezaları ortalama 4 kat artırılmıştır ve bir konut hayvanını ya da evcil hayvanını öldürmek, hayvanla cinsel ilgide bulunmak, azap etmek, acımasız muamelede bulunmak, hayvanları dövüştürmek hata haline getirilmiştir.
-Hollanda, Almanya, Fransa ve İngiltere olmak üzere yurt dışından hayvan hakları konusundaki mevzuatların kıymetlendirilmesi sonucunda; satın almalara vergi eklendiği, sahiplenmelerde ise vergi indirimi uygulandığı, hükümetler tarafından finanse edilen çok kapsamlı bir kısırlaştırma programı uygulandığı; terk etmek, tasmasız dolaştırmak, dışkısını toplamamak, kayıt bildiriminde bulunmamak üzere yasak fiillerde çok önemli yaptırımların uygulandığı, bir köpeği 5 saatten fazla meskende yalnız bırakmak, kafeste tutmak ya da zincirlemenin yasak olması üzere yeterli uygulamalarla birlikte sıkı bir kontrol ve idari yaptırım uygulandığı ortaya çıkarılmıştır.
-Ülkemizde 1391 belediye varken, bu sayının yaklaşık 5’te 1’i kadar belediyede hayvan bakımevi mevcuttur. Muğla’da ise Muğla Büyükşehir, Dalaman, Fethiye, Seydikemer, Köyceğiz, Marmaris, Milas, Bodrum Belediyesi’ne ilişkin toplam 9 adet farklı özellik ve donanıma sahip hayvan bakımevi bulunmaktadır. Bünyesinde hayvan bakımevi bulunmayan Ula, Yatağan, Kavaklıdere Belediyeleri “İl Hayvanları Muhafaza Heyeti Kararları” yeterince oluşturdukları takımlar aracılığıyla sahipsiz hayvanlar konusunda Muğla Büyükşehir Belediye’sinden dayanak almakta, Ortaca Belediyesi ise Dalaman Belediyesi ile protokol kapsamında işbirliği yürütmektedir. Muğla Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri bünyesinde sokak hayvanları konusunda çalışmakta olan 21 veteriner tabip bulunmaktadır.
-Muğla genelinde 2022 yılının birinci 6 aylık bilgileri ile ortalama aylık kısırlaştırma sayısının 1.669 olduğu, vilayet genelinde kısırlaştırılmamış sahipsiz hayvan sayısının ise 45.000’in üzerinde olduğu ortaya konulmuştur.
-5199 sayılı Hayvanları Muhafaza Kanunu ile Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği kapsamında kontrol yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından mahallin en büyük mülki amirine devredilmiş, mahallî idarelerin, mahallî hayvan müdafaa vazifelilerinin ve hayvan sahiplerinin sorumlulukları ve vazifeleri tekrar vurgulanmıştır.
-Salgın hastalıkların önlenmesi ve hayvan hareketlerinin izlenmesi hedefiyle mesken hayvanlarının kimliklendirilmesi ve kayıt altına alınması kapsamında Muğla Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğünce yaklaşık 15 aylık bir süreçte 3.946’sı kedi, 12.538’i köpek olmak üzere toplam 16.484 sahipli kedi ve köpeğin PETVET sistemine (Ev Hayvanı Kayıt Sistemi) kaydı gerçekleştirilmiş olup; ülke genelinde kayıt altına alınan hayvan sayısı olarak Muğla birinci 10 vilayet içerisinde yer almaktadır. 31.12.2022 tarihine kadar konut hayvanlarının kayıt altına alınması zarurî olup; bu tarihe kadar her yaştaki hayvanların kaydı yapılırken, bu tarihten sonra lakin 6 aya kadar olan hayvanın kayıtları yapılacaktır.
-Sivil toplum kuruluşları, lokal hayvan muhafaza vazifelileri ve gönüllüler açısından sokak hayvanları değerlendirildiğinde; belediyelerin mevzuat koşullarına ve hayvan refahına uygun bakımevi kurmaları ve kâfi sayıda veteriner doktor ile hayvan bakıcısı istihdam etmeleri ve denetimsiz üremenin önüne geçilmesi için kısırlaştırma faaliyetlerini yerine getirmeleri gerektiği; mevcut bakımevlerinin fiziki kaideleri, donanımları ve kapasitelerini her geçen gün geliştirmeleri gerektiği, sokak hayvanlarının beslenmeleri konusunda daha özverili olmaları gerektiği vurgulanmıştır.
-Belediye temsilcileri ve veteriner doktorları açısından sokak hayvanları konusu değerlendirildiğinde; bakımevi olmayan ilçe belediyelerinin kısırlaştırmayla hayvan popülasyonunu denetim altına alma gayretini sekteye uğrattığı, her belediyenin veteriner doktor istihdam etmesi ve veteriner işleri müdürlüğü kurması gerektiği ve topyekün gayret edilmesi gerektiği, sahipli-sahipsiz hayvan ayırımının mevzuatta net bir halde yer almasına karşın uygulamada önemli ıstıraplar yaşandığı; mevzuat değişiklikleri öncesinde bakanlık tarafından taslak metin gönderildiği ve görüşler alındığı ancak görüşlerin hiçbir dikkate alınmadan taslak metnin birebir formda yürürlüğe konduğu görülmüştür.
Hayvan sahiplerinin mevzuat kapsamındaki misyon sorumlukları yerine getirmediği, kırsal mahallelerdeki sahipli hayvanların büyük çoğunluğunun başıboş bırakılmaları ile turizm bölgelerinde dönem başında sahiplenilen hayvanların dönem sonunda sokağa terk edilmelerinin denetimsiz üremeye sebep olduğu, bilinçsiz sahiplenmenin önüne geçmek için muhtarların, vatandaşların, bilhassa çocukların bilgilendirilerek çok önemli bir kültürel uğraşın de sergilenmesi gerektiği, hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt altına alınması ve mevzuatta yer alan yasak fiil ve davranışlara uymayanlara idari yaptırım uygulanmasıyla birlikte denetimsiz üremenin önüne geçilmesi, hayvan hareketlerinin izlenmesi ve meydana gelebilecek olumsuz durumlarda sorumlunun tespit edilmesi açısından çok büyük kıymete sahip olduğu ortaya konulmuştur.
Sonuç olarak;
5199 sayılı Hayvanları Muhafaza Kanunu’na eklenen süreksiz 4. unsurda “Büyükşehir belediyeleri, vilayet belediyeleri ve nüfusu yetmiş beş bini aşan belediyeler 31/12/2022, başka belediyeler ise 31/12/2024 tarihine kadar ek 1 inci unsurun birinci fıkrasında belirtilen hayvan bakımevlerini kurmakla yükümlüdür.
Belediyeler bu unsur yürürlüğe girdikten sonra üç yıl müddetle birinci fıkra mucibince hayvan bakımevleri kurmak ve rehabilitasyon süreçlerini gerçekleştirmek için katılaşmış en son bütçe gelirlerinin binde beşi oranında kaynak ayırır. Bu oran büyükşehir belediyelerinde binde üç olarak uygulanır. Bu fıkra uyarınca ayrılan ödenekler öteki bir emel için kullanılamaz” hükmü yer almakta olup, Kanun’da bu unsur kararlarına uyulmaması durumunda belirtilen tarihlere kadar bakımevi kurmayan ya da bakımevi kurmak için belirtilen oranlarda bütçe ayırmayan belediyelere ne üzere süreç ya da yaptırım uygulanacağı yer almamaktadır. Ayrıyeten nüfusu 25.000’in altında olan belediyelerin bakımevi kurma zorunluluğundan muaf tutulması, tıpkı hassasiyeti göstermeyecekleri için yürütülen tüm çalışmaları sekteye uğratacak ve bakımevi olan belediye sonlarına kedi ve köpek bırakma olayları devam edecektir.
Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği’nin Hayvan sahiplerinin vazife ve sorumlulukları başlıklı 10. unsurunun (a) bendinde “Kedi ve köpek üzere hayvanlara yapılan bütün süreçlerin, mevcut ya da geriye hakikat izlenebilmeleri ve kontrol altında tutulmalarının sağlanması maksadıyla; hayvanını veteriner doktorlar tarafından, mikroçip uygulaması ile kimliklendirip kayıt altına almakla vazifeli ve sorumludur” kararı yer alırken; (ç) bendinde “Kontrolsüz üremeyi önlemek emeliyle, toplu yaşanan yerlerde beslenen ve barındırılan kedi ve köpeklerin kısırlaştırılmasıyla, hayvanını yavrulatmak istemesi halinde doğacak yavruları belediyeye bildirerek kayıt altına aldırmak suretiyle bakmak ve/veya dağıtımını yapmakla vazifeli ve sorumludur” kararı yer almaktadır. Münasebetiyle hayvan sahibinin hayvanını ve yavrularını kayıt altına aldırdığı sürece istediği kadar yavrulatmasını engelleyecek bir karar yer almamakta olup, denetimsiz üremenin önlenmesi için kısırlaştırmakla yükümlü olduğu kararına zıt olarak yer almaktadır.
Sokaklarda, meskenlerde, işletmelerde, bakımevlerinde yaşayan tüm hayvanların bakım kaideleri ve refah düzeylerinin yükseltilmesi, toplumsal medya ile mahallî ve ulusal basında sıkça görülmeye başlanan üzücü olaylarla birlikte denetimsiz üremenin önüne geçilmesi ve zoonoz hastalıklar tarafından toplum sıhhatinin korunması için tüm paydaşlarla ortak akıl ve işbirliği içerisinde hareket edilmeli, mevzuatta yer alan üstü kapalı ve yoruma açık kararlar hakkında düzenlemeye gidilmeli, mevzuat kapsamında yapılacak düzenlemelerde tüm paydaşların fikirleri alınmalı, üniversiteler ile projeler geliştirilmelidir.
Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, mahallî hayvan muhafaza vazifelileri ve hayvan sahiplerinin mevzuatta açıkça yer alan yetki, vazife ve sorumlulukları yerine getirmeleri, ihlal tespitlerinin ve hayvan hareketlerinin izlenmesi ile denetimsiz üremenin önüne geçilmesi için hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt altına alınması süreçlerinin titizlikle yürütülmesi, mevzuatta yer alan yasak fiil ve davranışlara uymayanlara idari yaptırım uygulanması ve kültürel uğraş kapsamında çok önemli bir bilgilendirme kampanyası yürütülmesi gerekmektedir.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
