Hakan Atis [email protected] Binlerce yıl evvel hayatımıza giren paranın insanlığı nasıl etkileyeceği, değiştireceği ve güç savaşlarına taraf vereceği her vakit merak konusu olmuştur. Romalı devlet adamı ve hatip Marcus Tullius Cicero’nun “Para savaşın ruhudur” kelamı bunu doğrular niteliktedir. Bilinen tarihe nazaran paranın ana vatanı, Anadolu’nun batısında yer alan, bereketli topraklarıyla ünlü Manisa’nın Salihli ilçesinin açık hava müzesi olan Koşul (Sardes) beldesidir. Yolunuz Manisa’ya düşerse sahip olduğu binlerce yıllık görkemli tarih sizi tüm ihtişamıyla kucaklayacaktır. Antik Çağ’da “Magnesia”, Roma İmparatorluğu Dönemi’nde “Magnesia isim Sipylum” olarak anılan kentte mola verin. Ben her keresinde Frigya Hükümdarı Tantalos’un şanssız kızı Niobe’yi simgelediğine inanılan Ağlayan Kaya’nın yanı başında vakti durduruyorum. Kır kahvesinde kuşların sesiyle hayatı sorguluyorum. Söylencelere nazaran acımasızlığıyla ünlü Zeus’un saçtığı lanetin, sessizce akan suyla sembolize edilişindeki ironiyi düşünüyorum. Akabinde Sardes’in insanı cezbeden davetine uymadan evvel Yeni Han’dan Sultan Camii ve Külliyesi’ne uzanan tipimi tamamlıyorum. Sonrası Birebir Ali Çay Bahçesi’nin nefis bitki çayları eşliğinde geliyor. Derken tarihin cömert davetine uyup 70 km uzaklıktaki antik kente hareket ediyorum. Bu ortada lezzet severler için kısa bir notum olacak. Salihli’nin odunda pişirilen köftesini pas geçmeyin. Değirmen yahut Meşhur Salihli Odun Köftecisi’nde açlığınızı keyifle giderebilirsiniz. Akabinde Antik Çağ’ın ihtişamlı başşehrine merhaba diyeceğiniz Kral Yolu ile unutulmaz saatlere merhaba diyebilirsiniz.
En eski üçüncü sinagog
M Ö 1300 lere dayanan geçmişiyle bilinen Sardes Lidya Devleti nin başşehri olmakla Escort bayan kalmamış devlet teminatıyla piyasaya sürdüğü para ile tarihin birinci darphanesi unvanına sahip olmuştur Bunun yanı sıra M Ö 3 yüzyıla tarihlenen dünyanın üçüncü sinagoguna ve İncil de anılan yedi kiliseden Bayan escort birine kucak açan antik kent her istikametiyle cazibe merkezi olmayı başarmıştır Bu bölgenin taçlandığı periyot Osmanlı İmparatorluğu nun sancak kenti Manisa nın öbür şehzade kentleri ortasından sıyrılıp parladığı tarihlerdir Aktaracağım Escort iki isim kentin ve etrafının görkemini anlatmaya kâfi Dünya tarihinde yeni bir çağ açan Fatih Sultan Mehmet ve üç kıtaya hükmeden Yasal Sultan Süleyman demem kâfi sanırım II Mehmet ve Yasal Sardes ve etrafında kim bilir kaç sefer sürek avına çıktı Birden fazla toprağın altında duran görkemli antik kent onlarda ne hisler çağrıştırdı Bunu daima merak ederim Çeşitli kaynaklara nazaran Mezopotamya dışında bilinen en büyük savunma duvarları ile çevrili olan kent gymnasium hamam sütunlu cadde Artemis Tapınağı ve etrafıyla birlikte binlerce yıl öncesini bugüne taşıyor Gözlerinizi kapatıp sessiz bir hayal seyahatine çıktığınızda kendinizi nefes kesici bir hoşluğun içine buluyorsunuz Etrafınızı dayanılmaz bir tarihi senfoni kaplıyor Bu nedenle yazımı noktalamadan evvel şu fikrimi paylaşmak istiyorum Animasyon ve üç boyutlu sinema teknolojisi sayesinde geçmiş adeta günümüzde yaşanabiliyor Sanal gerçeklik gözlükleri bunu harika sağlıyor Sardes bu türlü bir uygulamayı hak ediyor Konut sahipliği yaptığı para ile öne çıkarılıyor Halbuki Yahudiliğin Seferad kolunun doğum merkezi Kral Yolu nun başlangıç noktası kanalizasyon sistemi M Ö 660 larda Thales in imzasını taşıyan dayanılmaz bir tarih galerisinden kelam ediyorum İşte bu nedenle sahip olduğumuz eşsiz antik bedelleri olabildiğince duyurmaya gereksinim var Milliyet Arkeoloji son derece kıymetli bir kaynak Kültür ve Turizm Bakanlığı nın başarılı çalışmalarını da alkışlamak gerek Emeği geçenlerin tümünü kutluyorum
