Kazaların nedeni sürücüde değil çalıştığı sistemde aranmalı

Meydana gelen trafik kazalarında şoförün çok sürat yapması ve sürüş esnasında uyuyakalması kazaların sebebi olarak görülüyor. Şoförlerin, trafik kazalarının gerçekleşmesi zincirindeki en son ve en zayıf halka olduğunu belirten Üsküdar Üniversitesi İş Sıhhati ve Güvenliği Kısım Lideri Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan; olumsuz çalışma ve dinlenme kaidelerine ek olarak patronlar tarafından uygulanan prim sisteminin de trafik kazalarına yol açtığını söz ediyor. Öğr. Gör. Özgür Şener ise trafik kazalarının kök sebebinin şoförde değil şoförün çalıştığı sistemde aranması gerektiğini belirterek Cumhurbaşkanlığı himayesinde hazırlanan ‘’2021-2030 Karayolu Güvenliği Stratejik Planı’’ ile 2030 yılına kadar trafik kazaları ve kazalardaki ölümlerin yüzde 50 oranında azaltılmasının hedeflendiğine dikkat çekiyor.

Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi İş Sıhhati ve Güvenliği Kısım Lideri Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan ile Öğr. Gör. Özgür Şener, son günlerde tır ve otobüs üzere büyük araçların karıştığı büyük kazaların nedenlerine dikkat çektiler ve kıymetli değerlendirmelerde bulundular.

Sorulması gereken birinci soru ‘Neden?’

Gerçekleşen her trafik kazasından sonra şoförün yahut aracın hangi kusurunun bu trafik kazasına sebep olduğunu aramaktan vazgeçmediğimiz sürece trafik kazalarının kök sebeplerini anlamamızın da mümkün olmadığını vurgulayan İSG uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan, “Sürücünün çok sürat yapması ve sürüş esnasında direksiyonda uyuyakalması bu trafik kazalarının görünen sebebidir. Sormamız gereken birinci soru; ‘Neden?’ Otobüs, kamyon ve tırlar, ticari araç statüsündedir. Bir patronun, şoförlerin ve araçların ticari faaliyetleri yapabilmesi için tüm kaidelerin ilgili mevzuatlar ile belirlendiğini söyleyebiliriz. Bir trafik kazasından sonra aramamız gereken kök sebep, patronun bu yük ve yolcu taşıması faaliyetini minimum olarak yasal mevzuata uygun olarak gerçekleştirip gerçekleştirmediğinde bulunacaktır.” dedi.

Sürücüler kazalar zincirinin son halkasıdır

Sürücülerin trafik kazalarının gerçekleşmesi zincirinin en son ve maalesef en zayıf halkası olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan, “İşverenin gerçekleştirdiği yük ve yolcu nakliyatı kapsamındaki trafik kazalarını önleyecek bir sistem kurması ve bu sistemi daima güzelleştirmesinden öteki bir tahlil yolu bulunmuyor. Trafik kazalarının insan vefatı ve yaralanmaları ile sonuçlanabildiği göz önünde bulundurulduğunda şoförlerin inisiyatifine bırakılamayacak kadar kıymetli bir husus olduğu nihaidir.” sözlerini kullandı.

Sürücülerin sürat limitini aşma nedeni anlaşılmalı

Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan, öncelikle sürat limitinin aşımı konusuna dikkat çekerek denetimi sağlamak ve kazaları önlemek ismine sorulması gereken soruları şöyle sıraladı:

– Patron, seyahatin gerçekleşeceği arayı yasal sürat limitlerinde gidebileceğini, şoförün yasal olarak belirlenmiş müddetlerde mola verebileceğini, yasal olarak belirlenmiş müddetlerde sürüş yapabileceğini, yasal olarak belirlenmiş müddetlerde çalışıp, dinlenebileceği bir seyahat planı yapıldığını teminat altına almış mı?

– Şirketler şoförün sürüş alışkanlıklarını uzaktan takip edebileceği sistemler kurmuş ve takip ediyor mu?

– Sürat limitlerine uymayan şoförlerine bu ihlalleri yaptığında bilgi verip yasal sürat limitlerine ahengini sağlıyor mu?

– Bilhassa Büyükşehirlerde şoförün dur kalk trafiğindeki maruziyetleri dikkate alınıyor mu?

Yorgunluk da değerli bir kaza unsuru

Sürücülerin yorgunluk düzeyinin bir öteki kıymetli kaza ögesi olduğunu vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan, patronlar açısından sorulması gereken soruları da paylaştı:

– Patron şoförün mevzuata uygun olarak sürüş, çalışma, dinlenme saatlerine uygun olarak çalışmasını sağlayacak bir sistem kurmuş mu?

– Patron şoförün sıhhat durumunu yakından takip ediyor mu? Şoförün inançlı sürüşünü etkileyebilecek, görme bozuklukları, işitme zorlukları, uyku apnesi, kalp, şeker üzere kronik rahatsızlıkları var mı, sonradan oluştu mu?

– Patron şoförün özel hayatındaki değişimlerden haberdar mı? Kredi borcuna girme, evlenme, boşanma, yakını kaybetme, büyük para kayıpları, yakınlarının önemli sıhhat bozulmaları, yeni çocuk sahibi olma üzere özel hayatının direksiyonda olduğu vakitleri etkileyebileceği kuralları biliyor ve kıymetlendiriyor mu? Bu koşullara uygun önlemler alıyor mu?

– Patron şoförün belli vakitlerde meskeninde olmasını, konut uykusu yahut otelde yatak uykusu almasını sağlayacak bir sistem kurmuş mu? Yoksa neredeyse haftanın her günü araçta uyuyacağı bir biçimde çalışacağı bir sistem mi kurmuş?

Prim sistemi kazaları tetikliyor

Bu sorulardan onlarcasının daha sorulması ve cevapları minimum olarak yasal mevzuata uygun halde olana, sonrasında da beşere yakışır çalışma şartları sağlanana kadar sorulmaya devam edilmesi gerektiğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Rüştü Uçan, “Çalışma, sürüş ve dinlenme mühletleri büsbütün patronun ve şoförün inisiyatifinde olan ve çalışma, sürüş, dinlenme müddetlerini kayıt altına alan takografları olmadığı için neredeyse hiçbir denetim sistemine tabi olmayan taksiler, minibüsler, dolmuşlar, vilayet hudutları içinde çalışan hafriyat kamyonları, beton mikserleri, beton pompaları, araçlı ve motosikletli kuryelerin direksiyon başında uyumaları mümkündür. Bu olumsuz koşullara bir de yapılan sefer başına, teslimat başına prim sistemi ve gidilen kilometre başına prim sistemi üzere uygulamalar dahil edilince trafik kazalarının yaşanması kaçınılmazdır.” diye konuştu.

Stratejik planlar oluşturuldu

Trafikteki tüm ögelerin trafik kazalarının önlenmesindeki ehemmiyetini bilerek, Yol Trafik Güvenliği alanında çalışma yapan ülkelerin benimsediği “Güvenli Sistem Yaklaşmını” nı ülkemizin de 2021-2030 yılı Karayolu Güvenliği Stratejik Planı ile devreye aldığını belirten İSG uzmanı Öğr. Gör. Özgür Şener, “2021 yılında Cumhurbaşkanlığı himayesinde hazırlanan ‘2021-2030 Karayolu Güvenliği Stratejik Planı’ 2030 yılına kadar trafik kazalarını ve kazalarda vefatları yüzde 50 oranında azaltmayı hedeflemiş ve ‘Sıfır Can Kaybı’ yaklaşımını benimsemiştir. Hazırlanan plan, insanı odak noktasına koyarak klasik yaklaşım olan ‘İnsan Trafik Kazalarının Failidir’ ve ‘İnsan eğitilerek kazasızlık amacına ulaşılabilir’ yaklaşımını terk etmiş, ‘Güvenli Sistem Yaklaşımı’ nı benimsemiştir.” dedi.

4 kritik bileşeni var

‘’Güvenli Sistem Yaklaşımı’’nın insanoğlunun kusur yapabilen bir yapısı olduğunu kabul ettiğini tabir eden Şener, “Bu yaklaşım birebir vakitte insanoğlu üzerinden kazasızlık gayesine ulaşılamayacağını, bunun yerine yol ve trafiğin kritik bileşenlerinin tamamını kapsayan bir sistem altyapısı kurulması gerektiğini ortaya koyuyor. Bu bileşenler ‘Güvenli Yollar’, ‘Güvenli Araçlar’, ‘Sürekli ve Aktif Trafik Denetimi’ ve ‘Güvenli Sürücüler’ ’den oluşuyor.” diye konuştu.

Yol Trafik Güvenliği İdare Sistemi kurulmalı

Yol Trafik Güvenliği alanında çalışan ve trafik kazalarını önlemeyi maksat edinen ülkelerin bir sistem altyapısı kurularak bu amaca ulaşılabileceğini kabul ettiklerine ve benimsediklerine dikkat çeken Öğr. Gör. Özgür Şener, “Sektör özelinde risk tahlilleri yapılarak yüksek riskli dalların ‘Yol Trafik Güvenliği İdare Sistemi’ kurmadan ve bu sistemleri aktif bir formda işletmeden ticari faaliyetlerine başlamamaları sağlanmalı, hali hazırda ticari faaliyeti devam eden firmaların bu sistemleri kurmaları koşul koşulmalı. Trafik kazalarının kök sebebi şoförde değil şoförün çalıştığı sistemde aranmalı.” dedi.