Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr- Hiçbir cerrahlık tecrübesi olmamasına karşın Dr. Leo Stanley 1913’te ABD Kaliforniya’daki San Quentin Hapishanesi’nde baş cerrah olarak işe alındı. O yıllarda içerisinde 6 bin erkek mahkûmun bulunduğu hapishane dünyanın en büyük hapishanesiydi. İşte burada Dr. Stanley mahkûmlar üzerinde çeşitli deneyler yapmak istedi. Hastalığa ve anormalliklere takıntılı olan Dr. Stanley, bu şahısları cürüm hastalığından kurtulmuş olarak toplumsal hayata kazandırabileceğini düşünüyordu. Bu nedenle de yaklaşık 40 yıl boyunca ofisini bir araştırma laboratuvarı olarak kullandı, hastalığın kabahatle alakası hakkında bilgiler topladı ve mahkûmların anormallikleri üzerinde tuhaf tıbbi deneyler yaptı. Hapishane kapısından giren her yeni mahkûmun yaralarını, doğum lekelerini ve öteki hastalıklarını tek tek inceledi.
NORMAL HALE GETİRMEK İSTEDİ
Bu deneylerin toplumun ve kendilerinin faydasına olduğunu düşünen mahkûmlar ise deneyleri çok sevdi. Zira bunların kendi güzellikleri için yapıldığını düşünüyorlardı. Birinci başta idman, sağlıklı beslenme üzerine gerçekleştirilen deneyler tedavi ediciydi. Mahkûmlar da hapishanenin monotonluğundan kurtulmanın yanı sıra gösterilen ekstra ilgiden etkilenmişlerdi. Aslında Leo Stanley üzere âlâ bir hekimle ne aksi gidebilir ki? Olağan bu sırada onun 20’nci yüzyılın başlarında tıp dünyasında tanınan hale gelen testis naklinin erkeklerin gençleşmesine dair olan fikirlerinden habersizlerdi. Bunun yanında Dr. Stanley sıkı bir öjeni savunucusuydu.
‘YAPILACAK EN DÜZGÜN ŞEY KISIRLAŞTIRMAK’
Öjeni, sıhhatsiz ceninleri ayırıp sağlıklı ceninler yetiştirmenin yollarını arayan, bilimselliği tartışmalı bir ideoloji olarak tanımlanıyor. Stanley’e nazaran bu mahkûmlar da sıhhatsiz birer cenin örnekleriydi. Kısmen güney ve Orta Avrupa’dan gelen göçmen dalgalarına bir reaksiyon olan bu hareketin sonuncu hedefi ‘seçici üremeyi’ teşvik etmekti. Öjeniye nazaran en yeterli insan soyu İskandinav, Germen yahut Anglo-Saksonlar’dan geliyordu. Öjeni hareketinin en fecî yaklaşımlarından biri de fakirlerin, engellilerin ve bir hatadan karar giymiş olan herkesin zorla kısırlaştırılmasıydı.
Dr. Stanley 1940 yılında kaleme aldığı En Makus Adamlar (1940) kitabında, “Bir suçluyla yapılacak hakikat şey, kendi cinsini devam ettirmemesi için onu kısırlaştırmaktır” diye yazmıştı. Ayrıyeten San Quentin’deki mahkûmların yüzde 20’sinin zayıf olduğunu ve bu nedenle hepsinin sterilize edilmesi gerektiğini söylüyordu. Stanley’e nazaran çocuk doğurma hakkı, uygun olana ilişkin olmalıydı. Bu sebeple mahkûmların cezai dürtülerini caydırmak için bir araç olarak kısırlaştırmayı teşvik etti. O zamanki Kaliforniya maddeleri da Stanley’nin mahkûmları sırf makul bir oranda olsa da zorla kısırlaştırmasına müsaade veriyordu. Hasebiyle bir mahkûm kısırlaştırma talebinde bulunursa, Stanley bunu memnuniyetle yerine getiriyordu.
GAZETECİ ORTAYA ÇIKARDI
Ancak Stanley için dönüm noktası, Clarence Buck Kelly’nin hapishaneye gelmesi oldu. Kelly, 1918’de San Francisco’da çok alkolün tesiri altında işlediği kabahatlerden ötürü iki arkadaşıyla birlikte San Quentin’e gönderilmişti. 23 yaşındaki Kelly’i kusursuz bir fizikî örnek olarak gören Dr. Stanley daha sonra onu akılalmaz deneylerinin bir kesimi yaptı.
1918’den itibaren hapishanede yılda ortalama üç idam gerçekleşiyordu. Yakınları tarafından sahiplenilmeyen cesetler ise bilim beşerlerine veriliyordu. Buck Kelly de işlediği kabahatlerden ötürü idam edileceğini öğrendikten sonra Dr. Stanley’e beyni de dâhil olmak üzere bedeninin tamamını ‘bağışladı.’ San Quentin’de idam edilen tüm mahkûmlar üzerinde rutin olarak otopsiler yapılıyordu ve bu otopsileri de baş cerrah olan Stanley gerçekleştiriyordu. Kelly’nin otopsisini de o yaptı ve otopsisini yaparken de testislerini çıkardı. Bu durumun basına sızması sonucu gazeteciler Kelly’nin eksik kısımlarını merak etmeye başladı.
Bir muhabir San Quentin’deki tutulan kayıtları incelediğinde idam edilen bütün mahkûmların testislerinin Dr. Stanley tarafından çıkarıldığını keşfetti. Bunun üzerine Kelly’nin ailesi, doktora ve cezaevine dava açtı. Stanley işini ve tıbbi lisansını kaybetmekten korkuyordu. Fakat yıllar boyunca gösterdiği uygun niyet nedeniyle hapishanede kalmasına müsaade verildi ve dava da düşürüldü.
BİRİNDEN ALIP BAŞKASINA NAKLETTİ
Peki Stanley ne yapmıştı? Dr. Stanley, 23 yaşındaki Kelly’nin testislerini yaşlı bir adama nakletmiş ve yaşlı adama birkaç gün içinde ayağa kalkıp genç bir tay kadar canlı olduğu söylemişti. 1918 ila 1927 yılları ortasında Dr. Stanley, ‘testis implantasyonu’ ismini verdiği otuz emsal ameliyat gerçekleştirdi. Stanley, mahkûmların tedavilerden büyük yarar sağladığını sav etti. Stanley’e nazaran tutsaklar daha âlâ uyudular, daha uygun yediler, güçlendiler, daha aktif ve enerjik oldular. Ayrıyeten prosedürlerinin akne, melankoli, diyabet, astım ve zayıf bağışıklığa olumlu sonuçları olduğunu da öne sürdü. Bunun yanında dış görünüşleri iş bulmalarına yardımcı olabilirse hata sürece olasılıklarının daha düşük olacağına inanarak mahkumlara estetik ameliyatlar yaptı. Stajyerlerini mahkûmlar üzerinde deneyler yapmaya teşvik etti ve “hastaların günlük müşahede altında olabileceğini ve ‘takip’ şartlarının ülkü olduğunu” açıkladı.
Tıp tarihçileri tarafından büyük ölçüde alay konusu olan Dr. Stanley 1951’de San Quentin’den emekli oldu. Geri kalan yıllarını ise Kaliforniya Marin County’deki Crest Farm Çiftliği’nde, yolcu gemilerinde doktorluk yaparak ve cet binerek geçirdi. İki kere evlenmesine karşın çocuk sahibi olmayan Dr. Stanley 1976 yılında 90 yaşındayken öldü.
