Elektriğe gelen artırımlar uzun müddettir tartışma konusu olsa da gerek küresel şartlar gerekse de döviz kurlarındaki yükseliş elektrik maliyetlerindeki artış suratının rekor düzeyde olmasına neden oluyor Kış aylarındaki global güç politik beklentileri ve yapılan mahallî ekonomik iddialar yüksek elektrik fiyatlarının ve elektrik artırımlarının ülke gündemindeki yerini muhafazası ihtimalini kuvvetlendiriyor Yapılan güç artırımlarına reaksiyonlar sürerken Narco-Saints izle güç maliyetlerindeki artış göz önüne alındığında artırımların aslında yetersiz kaldığının ve elektrik fiyatlarının belirlenme siyasetinin son derece yanlış olduğunun altını çizen encazip kurucusu ve güç ekonomisti Çağada Kırım Kış kapıda ve bu kış başkalarından çok daha farklı olarak güç konusu bir numaralı gündem hususu olacak Bu nedenle elektrikteki fiyatlandırma siyasetinin iktisadın genel durumu göze alınarak yapılması gerektiğini vurgulamak istiyoruz diyor
Ülkemizde güç maliyetlerini belirleyen üç ana öge var bunlar global piyasalardaki güç fiyatları güç talebi ve güce ulaşılabilirlik ve de döviz kurları İçinde bulunduğumuz periyot ve yaklaşan kış periyodu bu üç değişkenin tamamının tarihî olarak ülkemiz aleyhinde olduğu periyotlardan biri Ülkemizdeki elektrik üretiminin değerli bir çoğunluğu doğal gaz Sadakat izle kaynaklı santrallerden üretiliyor geçtiğimiz haftalarda memleketler arası piyasalarda doğalgaz fiyatlarında tarihi rekor düzeyler test edildi Her ne kadar son haftalarda fiyatlarda bir gevşeme olsa da mevcut fiyatlar Rusya Ukrayna krizinin başladığı devrin dahi üzerinde seyrediyor Tıpkı periyotta 14 TL düzeylerinde olan Amerikan doları kuru ise yaklaşık yüzde 32 lik bir artışla 18 55TL düzeylerine yükseldi Tüm bunların tesiriyle ülkemizdeki elektrik maliyetleri tarihi rekor düzeylerine ulaştı
Yıllık elektrik maliyet artışı yüzde 538 düzeyine ulaştı
Geçtiğimiz yılın eylül ayında kWh başına 0 6TL olan ünite elektrik maliyeti bu yılın eylül ortalamasına nazaran yüzde 538 artışla 3 85TL düzeyine yükseldi 2017 yılından günümüze olan maliyet artışı ise yaklaşık 18 kat oldu Léa’nın 7 Yaşamı izle Kış aylarında gerek yenilenebilir güç santrallerinden yapılan üretimin düşmesi gerekse de ısınma hedefli doğalgaz talebinin devreye girmesiyle elektrik maliyetlerindeki artışa kesin gözüyle bakılıyor Elektrik borsası olan Güç Piyasaları İşletme A Ş de EPİAŞ tavan fiyat uygulaması olmasına karşın fiyatlarda düşüş sağlanamazken tavan fiyat da piyasa şartlarına nazaran Güç Piyasası Düzenleme Kurumu EPDK tarafından muhtaçlığa nazaran dinamik olarak değiştiriliyor Elektrik ünite maliyetinin Aralık ayında 6 TL düzeylerini test etmesi ihtimali hayli yüksek görülürken Avrupa genelinde beklenen güç kesintileri ülkemiz için epeyce düşük bir ihtimal Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz kış İran kaynaklı sıkıntılar yüzünden ülkemizde doğal gaz arzında sıkıntılar yaşanmış ve bunun sonucunda elektrik ve doğal gaz kesintilerine gidilmişti Ülkemizde kış Too Hot to Handle izle ayları için güç arzında değerli bir kesinti beklenmezken ihtimalin sıfır olduğunu söylemek güç Lakin her şartta Avrupa ülkelerinden çok daha düşük bir riske sahip olduğumuz söylenebilir
Artan maliyete nazaran 1 Kasım da elektrik artırımı sürpriz olmaz
Ülkemizde regüle elektrik fiyatları çeyrek periyotlar için Ocak Nisan Temmuz ve Ekim aylarında açıklanır Uzun yıllardır süren bu teamül 2022 yılında değişti ve orta artırımlar yapılmaya başlandı Örneğin geçtiğimiz Eylül ayında konutlar için yüzde 20 sanayi kuruluşları için ise yüzde 50 lik bir elektrik artırımı yapılmıştı Yapılan bu orta artırımlar piyasadaki öngörülebilirliği azaltırken bilhassa endüstricinin son eser fiyatlarını belirlemesinde hayli zorlanmasına sebep oluyor Sanayi elektrik artırımlarının çok yüksek düzeyde olduğu da göz Sadece Arkadaşız izle önünde bulundurulduğunda tüm üretimin en değerli girdi maliyeti olan güç maliyetleri sebebiyle makro ekonomik şartlar değerli derecede olumsuz etkileniyor Şu anda maliyetlere bakıldığında mesken düşük tüketim fiyatı maliyetlerin yüzde 218 mesken yüksek tüketim fiyatı ise yüzde 95 altında İş yeri tarafında ise maliyet ile regüle tarife farkı yüzde 18 düzeyinde Geçmiş datalara bakıldığında ise sanayi elektrik fiyatları ekseriyetle maliyetlerin ortalama yüzde 10 u üzerinde belirleniyor ve böylelikle kısmi olarak uygulanan çapraz sübvansiyon ile meskenlerdeki elektrik fiyatları sanayi kuruluşları tarafından fonlanmış oluyor Şu anda ise sanayi tarifesi ile maliyet ortasındaki fark yüzde 5 düzeylerine kadar düşmüş durumda Lakin EPDK tarafından açıklanan tarifelere nazaran Ekim ayı için hiçbir abone kümesinde Sizi Dinliyorum izle elektrik artırımı yapılmadı Bu da Kasım ayında yüklü bir artırımın gelmesi ihtimalini güçlendirmiş oldu
Kaynak bazlı destekleme altı ay uzatıldı
EPDK nin son toplantısında aldığı karar doğrultusunda maliyeti yüksek olan elektrik santrallerini desteklemek hedefiyle devreye alınan kaynak bazlı destekleme düzeneğinin geçerlilik müddeti 6 ay daha uzatıldı Buna nazaran tüm dünyada geçerli olan yenilenebilir güç kaynaklarının desteklenmesi ve teşvik edilmesi trendinin tam tersine alınan bir kararla fosil kaynaklardan yapılan üretimin fiyatı daha yüksek tutularak bu kaynaklar teşvik edilmeye devam edilmiş oldu Bu karar ve çeşitli mevzuat değişiklikleri yatırımcıların yenilenebilir güç kaynaklarına yapacakları yatırımdan kaçınmaları ile sonuçlanacak Bu karar kısa vade için elektrik piyasasında fiyatlara müdahale olarak olumlu tesir yapacak Aşk Kumardır izle olsa da orta ve uzun vadede ülkemiz güç siyasetlerini etkileyecek ve bilhassa güçte yerli ve yenilenebilir kaynaklara olan yatırımın azalmasına sebep olacak
Elektrikte tam hür piyasa denenmiş ve fonksiyonu kanıtlanmış bir modeldir
Diğer ülke örneklerine bakıldığında daha evvel de güç krizlerinin yaşandığını lakin gerçek kararlarla bunun üstesinden gelindiğini söz eden encazip kurucusu ve güç ekonomisti Çağada Kırım a nazaran tahlil tam özgür piyasaya geçişte İngiltere de 1980 li yıllarda yaşanan güç krizini örnek gösteren Kırım şunları söyledi
1980 li yıllarda bilhassa kömür kaynaklı sıkıntılar nedeniyle önemli manada elektrik kesintileri yaşanmış ve bunun sonucunda ülke iktisadında değerli sıkıntılar oluşmuştu lakin devrin yöneticileri elektrik piyasasında tam hür piyasa şartlarına geçişi Gibi Exxen izle sağlayarak hem elektrik kesintilerinin önüne geçti hem de fiyatların düşmesini sağladı Başta İngiltere olmak üzere öteki Avrupa ülkeleri model alınarak ülkemizde de emsal yapıya geçiş kararı alındı lakin özgürleşmenin sonu getirilemedi Özgürleşmenin başlaması ile hedeflenen liberal market şartlarının oluşması sürecinin yarıda kalması monopolün oligopol modelini almasına neden oldu Bunun tüketiciler için manası ise inhisar yerine yalnızca birkaç tedarik şirketinin devrede olması ve rekabetin tam manasıyla oluşamaması demek oluyor
Yapılan üç kilit yanılgıdan derhal vazgeçilmeli
Ülkemizde güç siyasetlerindeki aksiliklere da değinen Çağada Kırım kelamlarına şu formda devam etti
Elektrik piyasasında üç temel kusur yapıyoruz Birincisi konutların elektrik faturasını düşürmek için tüm maliyeti sanayiciye yıkıyoruz konutumuzda ucuz elektrik faturasını ödediğimizi Konuşanlar izle zannederken girdi maliyetlerimizin artması sebebiyle A dan Z ye tüm eserleri olması gerektiğinden çok daha değerliye alıyoruz İkincisi ise öngörülebilirliğin ortadan kalkması olarak kıymetlendirilebilir Çünkü alınan pek çok karar yatırımcıya aykırı köşe yapıldığı formunda yorumlanabilecek nitelikte bu da bilhassa yenilenebilir kaynaklara yatırım yapılmasını engellediği üzere orta vadede güç fiyatlarının düşmesini imkânsız hale getiriyor Ayrıyeten alışkanlıkların bilakis bir gecede süratlice alınan kararlar bilhassa sanayiciyi çok güç durumda bırakıyor ve son tüketici maliyetlerinin daha da artmasına neden oluyor Üçüncüsü ve en değerlisi ise elektrikte tam özgür piyasanın sağlanamamış olması Günümüz dünyasında artık tüm gelişmiş ülkelerde tam hür piyasa şartları oluşuyor otoriteler yalnızca gerekli durumlarda müdahale ediyor Bu da tüketicinin daha Leyla ile Mecnun izle ucuz ve daha kaliteli elektrik kullanmasını sağlıyor Ne yazık ki ülkemizde hala tam özgür piyasa şartlarından kelam etmek mümkün değil Bu üç yanlışın giderilmesi ile güç piyasasının süratlice toparlanacağını ve iktisat için stratejik değere sahip güç piyasasındaki bu düzelmenin çok süratli bir formda makro ekonomik datalara yansıyacağını rahatlıkla söyleyebilirim
Kaynak BYZHA Beyaz Haber Ajansı
