“İzmir fayı” toprak gazı ölçümlerine nazaran değerlendirilecek
Ege Üniversitesinde son 5 yılda oluşturulan Ar-Ge ve bilim iklimi sonucunda Egeli akademisyenlerin ürettikleri projeler, TÜBİTAK tarafından kabul görmeye devam ediyor. TÜBİTAK nezdinde en çok proje yapan ve projeleri en çok kabul gören üniversiteler ortasında dorukta yer alan Ege Üniversitesinde, Nükleer Bilimler Enstitüsü öğretim üyesi Doç. Dr. Keyifli İçhedef’in “İzmir Fayının Depremselliğinin Toprak Gazı Anomalilerinden Yararlanılarak Değerlendirilmesi” projesi, TÜBİTAK ARDEB-1001 Zelzele Araştırmaları daveti kapsamında desteklenmeye uygun bulundu.
Proje takımını tebrik eden EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Bilindiği üzere çok yakın bir vakitte İzmir halkı olarak üzücü bir zelzele hadisesi yaşadık. İzmir, depremselliği yüksek bir bölgede yer alıyor. Bu sebeple bu alanda yapılacak her bir bilimsel çalışma, hayati değer taşıyor. TÜBİTAK’ın da bu hassasiyetle açtığı Sarsıntı Araştırmaları daveti kapsamında Üniversitemiz öğretim üyesi Doç. Dr. Memnun İçhedef’in ‘İzmir Fayının Depremselliğinin Toprak Gazı Anomalilerinden Yararlanılarak Değerlendirilmesi’ projesi desteklenmeye uygun görüldü. Son yıllarda TÜBİTAK nezdindeki başarılarımıza yenilerini eklemeye devam ediyoruz. Projesi kabul gören hocalarımızı tebrik ediyor, muvaffakiyetlerinin devamını diyorum” diye konuştu.
“İzmir fayında çalışmalar yapılacak”
Proje kapsamında İzmir fayı ile ilgili çalışmalar yapılacağını söyleyen EÜ Nükleer Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Sabiye Yuşan, “Doç. Dr. Memnun İçhedef hocamız ve grubu tarafından yürütülen bu proje kapsamında İzmir kent merkezinden geçen etkin bir fay olan İzmir fayında çalışmalara başladılar. TÜBİTAK tarafından desteklenen bu projede, toprak gazı anomalilerinin, fay zonuna ait yeni bilgilerin üretilmesinde kullanılması projenin özgünlüğünü oluşturuyor. Doç. Dr. Memnun İçhedef, çalışkanlığı ve üretkenliğiyle enstitümüze, üniversitemize ve ülkemize katkı sağlıyor. Bu projeden elde edilen çıktıların konferanslarda bildiri ve akademik makale olarak sunularak literatüre değerli katkı sağlayacağı niyetindeyim. Ayrıyeten takımın ortak çalışmalara açık oluşu ve bilgi paylaşma konusundaki samimiyetleri bölgedeki misal çalışmalarda yer alan araştırmacılarla sinerji oluşturmanın yolunu açacak. Takımı tebrik ediyor, muvaffakiyetlerinin devamını diliyorum” dedi.
“Fay ile ilgili bilgiler kısıtlı”
Proje yürütücüsü Doç. Dr. Memnun İçhedef, “Sisam Adası kuzeyinde 30 Ekim 2020 tarihinde meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki sarsıntı, İzmir ve etrafında büyük hasar oluşturdu. Ana şokla birlikte Bayraklı ilçesinde 17 binanın yıkılması sonucu 117 vatandaşımız hayatını kaybetti. Zelzelenin en fazla hasara yol açtığı Bayraklı ilçesinin sarsıntı merkez üssüne 70 km uzaklıkta olması, İzmir kent merkezinden geçen ya da daha yakın canlı faylardan birinde meydana gelecek bir zelzelenin mümkün tesirlerini akla getirdi. Yaklaşık 40 km uzunluğuyla İzmir kent merkezinden geçen en değerli etkin faylardan biri de İzmir fayıdır. Kentleşmenin çok ağır olduğu kent merkezinden geçen İzmir fayı ve etrafında, fay hakkında bilgi sağlayacak kısıtlı sayıda saha çalışması yapılabilmiştir. Bu nedenle faya ve fayın depremselliğine dair yeni bilgilerin üretilmesine muhtaçlık duyulmaktadır. Çok kentleşmenin mahzur olduğu saha çalışmalarının alternatif metotlarla yapılması büyük ehemmiyet arz ediyor. Toprak gazı ölçümleri, küçük bir toprak modülü üzerinde çalışmayı mümkün kılması sebebiyle saha çalışmaları mahzurunu ortadan kaldırmaktadır” dedi.
“İzmir Fayına depremselliğine ait yeni bilgilerin üretilmesi amaçlanıyor”
Toprak gazı ölçümlerinin, çok kentleşmenin olduğu metropollerde yer altından salınan gazlar vasıtasıyla doğal süreçler hakkında bilgi sağladığını söyleyen Doç. Dr. İçhedef, “Fay çizgileri ve fay zonları nispî olarak yüksek geçirgenlik bedellerine sahip olduklarından karasal olarak üretilen gazları atmosfere kolay kolay çıkarabilirler. Gazların göçü, fay kırıklarında bariz olmakla bir arada yer kabuğu hareketlerinden hayli fazla etkilenmekte. Bu sebeple toprak gazındaki bu gazlar, gömülü ve tanımlanmamış fayların tespit edilmesi ve sarsıntıların ön kestirimi üzere birçok bilginin üretilmesinde kullanılabilmekte. Bu izleyiciler ortasında radon, gerek bir soygaz olması gerekse de uranyum bozunum serisinin bir eseri olarak yer kabuğunda daima üretilip atmosfere göç etmesi sebebiyle öne çıkmakta. Soygaz olduğu için kimyasal bileşik oluşturmayan radonun toprak gazındaki konsantrasyonları, yer kabuğu hareketleri üzere fizikî değişimlerden etkilenmekte. Radonun çok uzun uzaklıklara göçü ise karbondioksit üzere taşıyıcı gazlarla olmakta. Bu sebeple Radon ve Karbondioksit, faylanma ve depremsellik üzere jeodinamik süreçlerin anlaşılması için birlikte kullanılmakta” dedi.
Doç. Dr. İçhedef, “Proje kapsamında toprak gazı ölçümleri, canlı fay olarak kabul edilen İzmir fayında fay boyunca ve fayın iki segmenti ortasında (Balçova-Narlıdere ve Pınarbaşı segmentleri) depremsellik açısından farklılıkları belirlemede kullanılacak. Uygulanacak prosedür (toprak havasındaki gazların konsantrasyonlarının yerinde ölçümlerle belirlenmesi) bilinen, sağlam ve yaygın olarak kullanılan bir metottur. Projede ise günümüze kadar kullanıldığından farklı bir amaca ulaşmak maksadıyla kullanılacak” diyerek kelamlarını noktaladı.
Doç. Dr. Memnun İçhedef’in yürütücülüğünü yaptığı proje takımında; EÜ Ziraat Fakültesinden Doç. Dr. Fulsen İtina, EÜ Nükleer Bilimler Enstitüsünden Arş. Gör. Dr. Caner Taşköprü, EÜ Fen Fakültesinden Öğr. Gör. Dr. Beğenilen Duman TAÇ, Dokuz Eylül Üniversitesi Sarsıntı Araştırma Merkezinden Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Sakarya Üniversitesinden Doç. Dr. Emre Tabar ve İtalya INGV’den Dr. Salvatore Giammanco yer alıyor.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
