Mine Özdemir GÜNELİ –Bilgisayar, tablet, akıllı telefondan tek tuşla ulaşılabilen dijital oyunlar, yaşa uygun olmadığında ve uzun mühlet oynandığında çocuklarda ve gençlerde önemli ruhsal rahatsızlıklara neden olabiliyor. O denli ki Momo ve Mavi Balina oyunlarından sonra artık de içinde şiddet sahneleri olan dijital bir kaygı oyununun başkarakteri Huggy Wuggy, çocukların psikolojisini alt üst ediyor. Bu yıl CİMER’e kadar ulaşan şikâyetlere nazaran okullarda öğrencilerin kendi ortalarında boğaz sıkma davranışının artmasının sebebi olarak bu oyun gösteriliyor. Peki, dijital oyunları yasaklamak tahlil mü? Bu soruyu ve dijital oyun dünyasının çocuklar üzerindeki tesirlerini Klinik Psikolog, Aile ve Çift Terapisti Beğenilen Avşar’a sorduk:
Dijital oyunlar, çocukları bilişsel ve davranışsal olarak nasıl etkiliyor?
Çocuklar artık çok erken yaşta teknolojiyle tanışıyor. Çocuğumuzun bilişsel ve motor hünerlerinin gelişimiyle ilgili bir yorum yapabilmek için teknolojik alet kullanımına bakılması âlâ bir gösterge değil. Tam bilakis çocuk ne kadar geç teknolojik aletlerle tanışır ve fizikî dünyayla aktif bir bağ halinde olursa, bilişsel ve davranışsal gelişimi o kadar sağlıklı olacaktır. Dijital oyunlarla geçen uzun müddetler, çocukların gitgide yalnızlaşmasına ve toplumsal maharetlerinin gelişiminin yavaşlamasına neden olabiliyor. Dijital oyunlarla çok vakit geçiren çocuklar olağan oyunlardan keyif alamaz hale gelebiliyor. Dijitalde çok süratli bir işleyiş var. Çocuk tek bir tuşa basarak birçok şeyi değiştirebiliyor. Dijitaldeki bu sürat, çocukların günlük ömrü için çok büyük bir tehdit oluşturuyor. Zira günlük hayatta hiçbir şey bu kadar süratli değil. Bu yüzden çocuklar hayatın olağan suratına ahenk sağlamakta zorlanıyor ve dikkatlerini bir yere odaklamakta zahmet yaşayabiliyorlar. Derslere odaklanma zahmeti ortaya çıkıyor.
Dijital oyunların çocukların psikolojisini olumsuz etkilediğini aileler nasıl anlayabilir?
Daha evvelden olmayan endişeler, şiddet eğiliminin artması üzere beklenmeyen her davranış bir işaret olabilir. Çocuklar belirli bir yaşa kadar soyut kavramları çok anlamlandıramadıklarından, bilhassa vefat üzere daha soyut şeylerle birinci olarak oyunda karşılaştıklarında bunu manalandırmakta zahmet yaşayabilirler. Çocuğun günlük hayat akışını etkilemesi de olumsuz bir sonuçtur. Şayet ödev yapması ya da ders çalışması gereken vakti bilgisayar başında geçirmek istiyorsa, dijital oyunları arkadaşlarıyla ya da yakınlarıyla görüşmeye tercih ediyorsa, çocuğun dikkati ve odaklanmasıyla ilgili farklılıklar gözleniyorsa birtakım tedbirler alma vakti gelmiş demektir.
Bazı dijital oyunların ve oyun karakterlerinin çocukların psikolojisini olumsuz etkilediğine dair şikâyetler var. Örneğin Huggy Wuggy’nin yasaklanması gerektiği tartışılıyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Evet, bir devir de mavi balina oyunu tıpkı etkiyi yaratmıştı. Huggy Wuggy de 12 yaş altı çocukların hiçbir halde maruz kalmaması gereken bir karakter. Tekrar çocuğun yaş devrine uygun içeriklere maruz kalmasının kıymeti ortaya çıkıyor. Çocuklarımızın dijital içeriklere ulaşımı konusunda onlara her vakit rehberlik etmemiz gerekiyor. Bizler birer yetişkin olarak kesinlikle ki çocuklarımızın hangi oyunları oynadığını yakından takip etmeli, içeriklerini araştırmalı, uygun olmayan oyunlara ulaşımlarını kısıtlamalı ve bunun mümkün ziyanlarını da çocuklarımızla paylaşmalıyız.
Online alışveriş sitelerinin birçoklarında satışa sunulan Huggy Wuggy peluş oyuncağın tükendiği görülüyor.
‘Sınırları net çizin’
Dijital oyunlar büsbütün yasaklanmalı mı, zararlarından korunmak için öbür tahlil yolları var mı?
Yasaklanan şey yalnızca daha da cazip hale gelir. Dijital oyunlar tesirli ve yeteri kadar kullanıldığı takdirde, çocuğun eleştirel düşünme kapasitesini, sorun çözme hünerlerini, zihinsel kapasitesini artıran, agresyon ya da saldırganlık üzere hislerinin sağlıklı bir boşalım yaşamasını sağlayan tesirlere sahip. Yapmamız gereken şey yasaklar koymak yerine yanlışsız kullanım formunu çocuklarımıza öğretmek. Fikirlerimizi, korkularımızı çocuklarımızla paylaşabilir, bununla ilgili tahlil yollarını onlarla konuşarak bulmaya çalışabilir ve sağlıklı kullanım mühletini belirleyerek bu müddete uyması konusunda çocuğumuza öncülük edebiliriz. Hudutların net ve delinmez olması çocuğun otokontrolünü sağlamak noktasında çok değerli. Belirlediğiniz süreyi en başta çocuğunuzla paylaşmalı, bu müddetin bitmesine yakın çocuğa çeşitli aralıklarla hatırlatmalar yapılmalı ve mühlet bittiğinde ise bunun esnetilmemesinin onun sıhhati için kıymetli olduğunu söyleyerek öteki bir aktiviteye yönlendirilmeli.
YARIN: Hangi yaşta hangi oyunlar oynanmalı?
