TÜSES’in Beyoğlu’nda yaşayan yabancı göçmenler özelinde odak kümeler ve derinlemesine görüşmelerle yapılan araştırması, göçmenlerin insani şartlarda yaşamadıklarını, sıhhat hizmetlerine erişemedikleri için hem kendilerinin hem de toplumun risk altında olduğunu ortaya koydu.
TÜSES Lideri Celal Korkut Yıldırım: Beşere yakışır, sağlıklı, inançlı ve huzurlu bir yaşam göçmenlerin de temel hakkı. Popülist siyasete karşı mültecilerin temel insan haklarını, kentsel haklarını savunmak ve tahlil üretmek herkesin misyonudur.
Türkiye Ekonomik Toplumsal Siyasal Araştırmalar Vakfı (TÜSES) için Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği’nin katkısıyla Prof. Dr. Hatice Kurtuluş, Prof. Dr. Deniz Yükseker ve Dr. Esra Kaya Erdoğan’ın yaptığı “Hak Temelli Mahallî Siyaset Bağlamında Beyoğlu’ndaki Göçmenler” başlıklı nitel araştırma, İstanbul’un çok ağır göçmen barındıran Beyoğlu ilçesinde yaşanan sıkıntıları ve tehditleri saptadı. Farklı göçmen kümeleri, mahalle muhtarları, STK temsilcileri, sıhhat çalışanları ve gönüllülerle gerçekleştirdiği odak küme toplantıları ve derinlemesine görüşmelerle hazırlanan araştırma raporu, göçmenlerin insani şartlarda barınamadığını, sıhhat hizmetlerine erişimlerinin yetersiz olması nedeniyle de halk sıhhatinin tehdit altında olduğunu ortaya koydu. Rapora nazaran, göçmenlerin işgücü piyasasına yasal erişiminin olmaması kayıtdışı çalışmayı da teşvik ediyor. Kayıtsız ve sistemsiz göçmenlerin çocuklarının örgün eğitime erişiminin olmadığının vurgulandığı raporda, bilhassa kayıtsız Suriyelilerin çocukları ortasında çocuk işçiliğinin yaygın olduğu belirtildi.
Raporda, tüm bu datalar ışığında lokal idarelerle merkezi yönetime somut tahlil ve siyaset teklifleri de sunuldu. Buna nazaran, ailelerinin statüsü ne olursa olsun göçmen çocukların temel eğitimden yararlanması, tekrar statüleri ne olursa olsun, göçmenlerin temel sağlık hizmetleri ve salgın hastalıklara karşı korunma (aşılama) ve tedaviye erişebilmesi gerekli. Rapor İstanbul’daki sistemsiz göçmenler ve süreksiz muhafaza statüsünde olup ikamet yeri İstanbul olmayan mültecilerin İstanbul’da temel insani gereksinimlerine erişebilmeleri için ABD ve Avrupa kentlerinde uygulanan çeşitte bir kentsel kimlik kartı uygulamasının geliştirilmesini, böylelikle göçmenlerle dayanışma içinde olan işyerlerini, sağlık kurumlarını, kültürel kurumları ve gönüllüleri bir ağ içinde bir ortaya gelmesini de önerdi.
Araştırma raporunun sonuçlarını kıymetlendiren TÜSES Lideri Celal Korkut Yıldırım, “Kapsayıcı bir belediyecilik anlayışıyla, temel insan haklarını gözeterek, kentsel kamusal hizmetlerinin göçmenleri de kapsayacak şekilde tasarlanması imkanlı ve zaruridir” dedi ve şunları ekledi:
“Göçmenlerin temel sağlık hizmetlerine ulaşması, göçmen çocukların örgün eğitime erişimi, bilhassa bayanlar ve çocukların belediye hizmetlerinden yararlanabilmesi için çok lisanlı hizmetlerin tasarlanması, mahallî idarelerin kapsayıcı ve inançlı ortak kullanıma uygun kamu alanları oluşturması, mahallî idarelerle sivil toplum kuruluşları ortasında göçmenlere takviye için işbirliği yapılması, lokal idarelerin göçmenlerin kültürel çalışmalarına kamusal alan açması kaide. Yabancıları, bilhassa de sayıları 3 milyon 600 bini aşkın Suriyelileri nefret nesnesi haline getirmek yaşadığımız problemleri çözmüyor! Bir çırpıda çözülmesi olanaksız bu problem, sağduyulu biçimde ele alınmalı. Beşere yakışır, sağlıklı, inançlı ve huzurlu bir yaşamın gereklerini de herkes için yerine getirmeliyiz. Düşmanca telaffuzlar düşmanlık inşa eder. Popülist siyasete karşı mültecilerin mağduriyetlerini savunmak hepimizin insani vazifesidir.”
ARAŞTIRMADAN ÖZET SAPTAMA VE SONUÇLAR:
- Beyoğlu’nun Tarlabaşı üzere bölgelerinde on yıllardır metruklaşmakta olan konut stoku, İstanbul’a yeni gelen sistemsiz yahut fakir göçmenler için barınabilecekleri bir alan yarattı. Fakat göçmenlerin oturduğu konutlar insani barınma koşullarını çoğu kere karşılamıyor.
- Bazı göçmen kümeleri ilçeye yerleşirken, transit göçmenler ve daha âlâ çalışma ve barınma fırsatları arayanlar için Beyoğlu bir ‘bekleme odası’ işlevi görüyor.
- Beyoğlu’nda kamu kurumlarının birtakım mahallelerdeki sosyo-mekânsal koşullara yönelik kayıtsızlığı da ilçede kayıtsız ve sistemsiz göçmenlerin yerleşimini kolaylaştıran bir öge.
- Beyoğlu’nda yoğunlaşan yeme-içme ve konaklama dalları ile küçük imalat bölümünün varlığını sürdürmesi, göçmenlere kayıt dışı çalışma imkanları sunuyor.
- İlçede turizmle birlikte öteden beri var olan seks ve uyuşturucu ticareti üzere bölümler de genç sistemsiz göçmenlerin bir kısmını ilçeye çekiyor.
- Beyoğlu’ndaki göçmenlerin birçoğunun kayıtsız yahut sistemsiz olması, sağlık hizmetleri ile eğitim üzere temel haklara ve işgücü piyasalarına erişimlerini çok olumsuz etkiliyor.
- Kayıtsız ve sistemsiz göçmenlerin çocuklarının örgün eğitime erişimi yok. Kayıtsız Suriyelilerin çocukları ortasında çocuk işçiliği de yaygın.
- Göçmenlerin temel sağlık hizmetleri ve bulaşıcı hastalıklardan korunma ve tedavi hizmetlerine erişiminin çok yetersiz olması, halk sağlığı açısından da bir risk oluşturuyor.
- Beyoğlu’nda göçmenlerin hizmet alabildiği kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları hudutlu. Sivil toplum kuruluşları genelde Suriyelilere yönelik faaliyetler yürütürken, diğer göçmen kümelerine takviye için oluşturulan sivil inisiyatifler mevcut.
- Suriyeliler dışındaki göçmen kümelerinin kendi ülkelerinden gelenlerle yardımlaşmak için oluşturdukları enformel örgütlenmeler de var; lakin bunlar, sağlık, eğitim ve barınma konusundaki temel gereksinimleri karşılamak için kâfi değil.
RAPORDAN ÖZET TAHLİL ÖNERİLERİ
- Ailelerinin statüsü ne olursa olsun göçmen çocukların temel eğitimden yararlanması sağlanmalı.
- Statüleri ne olursa olsun, göçmenler temel sağlık hizmetleri ve salgın hastalıklara karşı korunma (aşılama) ve tedaviye erişebilmeli.
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Beyoğlu İlçesi için hazırlayacağı iştirakçi strateji planı ve İBB ölçeğindeki stratejik plan, göçmenlerin yerdeki varlığını yalnızca sayısal olarak değil, değişken ve hareketli niteliği ile okuyabilecek bir metodolojiye sahip olmalı.
- İBB’nin geliştireceği bütün kentsel siyasetler ve planlar, kentin bütün sakinlerini (yerli sakinleri ve göçmenleri, bayanları, çocukları, yaşlıları, engellileri, LGBTİ+ grupları) kapsayacak şekilde oluşturulmalı. Ulusal seviyede yapılması gereken mevzuat değişikliklerinden bağımsız olarak, sağlık, eğitim ve barınma üzere temel haklara sistemli ve sistemsiz göçmenler dahil herkesin erişimine yardımcı olmak için İBB, sivil toplum, kamu kurumları ve istekli oluşumlarla iş birliği yapmalı.
- İstanbul’daki sistemsiz göçmenler ve süreksiz muhafaza statüsünde olup ikamet yeri İstanbul olmayan mültecilerin İstanbul’da temel insani gereksinimlerine erişebilmeleri için ‘İstanbullu Kimlik Kartı’ üzere bir uygulama üzerine düşünülmeli. ABD’de New York kentinde “New York City ID” (NYCID) ismi altında uygulanan ve Avrupa’da yeterli bir örnek olarak yaygınlaştırılmaya başlanan bu türlü bir kimlik kartı, göçmenlerle dayanışma içinde olan işyerlerini, sağlık kurumlarını, kültürel kurumları ve gönüllüleri bir ağ içinde bir ortaya getirme işlevini görebilir.
- Özellikle ikamet müsaadesi olmayan sistemsiz göçmenlerin sağlık hizmetlerine erişimleri neredeyse mümkün değil. Bu nedenle, lokal idareler halk sağlığı konusunda sorumlulukları ve yetkilerinden de gelen meşruiyeti kullanarak kimi tedbirler almalı ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde rol üstlenmeli.
- Farklı anadilleri olan göçmenlerin gerek temel insani gereksinimlerini karşılamada gerekse yerleşik toplumla ilişkilerinde temel pürüzlerden biri de lisan bariyeri. Lisan bariyerinin aşılabilmesi için lokal kamusal dayanak düzenekleri çok kıymetlidir. Bilhassa ailelerinin ikamet kaydı olmadığı için okula kaydedilemeyen çocukların örgün eğitime erişebilmeleri ve çalışmayan bayanların lisan öğrenme ve mesleksel marifet kazanabilmeleri için lokal idareler dayanak sistemleri yaratmalı ve STK’larla işbirliği yapmalı.
- İstanbul’da ikamet eden göçmen sayısının kentin toplam nüfusu içinde geldiği yüksek düzey, kentsel kamusal hizmetlerin sunumunda bu hizmetlere kentin yeni sakinlerinin erişebilmesi için yeni sistemleri ve düzenlemeleri gerekli kılıyor. Bu kapsamda en değerli düzenleme, kent sakinlerinin belediye hizmetlerine dair bilgi alabilecekleri, başvuru ve şikayetlerini yapabilecekleri kanalların çok lisanlı hale getirilmesidir.
- Belediye hizmetlerinin çok lisanlı hale getirilmesinin yanı sıra göçmenlerin gerek kentsel hizmetlere erişim gerekse temel insan hakları ve temel insani gereksinimleri açısından başvurabilecekleri kamusal başvuru noktaları mahalle ölçeğinde geliştirilmeli. İBB Göç Ünitesi, göçmenlerin yoğun olduğu ilçe ya da bölgelerde üniteler ya da masalar kurulmalı. Muhtarlar göçmenlerle ilgili hizmetler hakkında nizamlı olarak bilgilendirilmeli ve belediyelerle daha faal temas ve bilgi alışverişinin kanalları oluşturulmalı.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
