Organ yetmezliği hastaların yalnızca fizikî sıhhatlerini değil ruh sıhhatlerini da etkilemektedir. Başarılı bir tedavi süreci için hastanın ruh sıhhati epeyce kıymetlidir. ’’Ruh ve vücut bir bütündür.’’ Münasebetiyle ruhsal uygunluk hali olmadan bedensel uygunluk halinin olması beklenemez. İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi’nden Klinik Psikoloji Uzmanı Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, anlattı.
Organ yetmezliği olan hastalarda bilhassa depresyon, panik atak ve anksiyete üzere ruhsal rahatsızlıklar sıklıkla görülebilmektedir. Bu sebeple nakil öncesi, nakil süreci ve nakil sonrasında hastaların ruhsal olarak neler yaşadığı ya da yaşayabilecekleri ve önleyici faktörlere dair bilgilendirilmesi hem ruhsal hem de bedensel düzgünlük hali için epey kıymetlidir. Günümüzde organ nakli bekleyen hasta sayısı artarak devam etmektedir. Tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de en fazla organ nakli hadiselerinin böbrek yetmezliği olduğu söylenebilir. Her yıl farklı yaş kümelerinde olan birçok hasta nakil için sıra beklemekte ve bu bekleme süreci şahıslarda beraberinde hem fizikî hem de ruhsal yıpranmalara neden olabilmektedir.
İşlevini yerine getiremeyen organın canlı ya da meyyitten alınan sağlam organla hastanın tedavi edilmesine organ nakli ya da organ transplantasyonu denmektedir. Tedavide en temel gayelerden biri hastanın ömür kalitesini yani fonksiyonelliğini arttırmaktır. Yapılan çalışmalar transplantasyon sonrasında hastalarda öncesine oranla bariz seviyede fizikî işlevlerde ve ömür kalitesinde artış görülmektedir. Bununla birlikte transplantasyon öncesine nazaran hastaların kendilerini daha enerjik hissettikleri ve toplumsal yaşama daha rahat katıldıkları görülmüştür.
Ruhsal manada nakil sürecini hastanın ikircikli hislerinin bir ortada olduğu bir periyot olarak tanımlayabiliriz. Hastaların hissettiği duygu durumu üç temel devir içerisinde ele alabiliriz:
Nakil öncesi periyot; hastanın ağır hisler ve hazırlıklar içerisinde beklediği süreci kapsamaktadır. Süreçteki belirsizlik hastada başlı başına gerilim, dert, ümitsizlik üzere olumsuz hisleri tetikleyebilmektedir. Bilhassa bu periyotta bireylerde depresyon, anksiyete, oburunun organını almaya yönelik suçluluk duygusu üzere ruhsal sorunlar görülebilmektedir.
Nakil devri; bu devirde hasta ameliyatın başarılı geçip geçmeyeceğine, organın ahenk sağlayıp sağlayamayacağına ya da sevdiklerinden başka kalma ve vefata dair fonksiyonel olmayan kanılar içerisine girebilmektedirler.
Nakil sonrası periyot; yeni organa ahenk sağlama süreci içerisinde olan hastada vakit zaman çökkün his durum görülebilmektir.
Psikolojik Manada Sağlıklı Bir Nakil Süreci için Neler Yapılmalı?
1.Organ naklinin hem organın yeni bedene hem de hastanın yeni organa alışmaya çalıştığı başlı başına bir ahenk süreci olduğu unutulmamalıdır
Bu süreçte mutsuzluk, memnunluk, umut ve ümitsizlik üzere ikircikli hislerin yaşanması son derece olağandır. Tüm bu duygusal dalgalanmalar olağan olmakla birlikte çoğunlukla transplantasyon sonrasında diyaliz sürecine nazaran fizikî ve ruhsal yeterlilik halinde artış görülmektedir. Bu durum yalnızca hastanın ömrünü değil alaka kurduğu şahıslarda olumlu yansıdığı söylenebilir. Var olan mevcut sürece uyumlanmak yeni sistem ve rutinler oluşturmak bu süreçte kişiyi rahatlatacaktır.
2. Yeni ömür sistemi oluşturmak ve denetimleri ihmal etmemek son derece önemli
Transplantasyon sonrası verilen ilaçların tertipli kullanılması, sistemli tabip denetimlerine gidilmesi, diyet ve beslenme programına uygun besin alımının gerçekleştirilmesi, tabip denetiminde sistemli antrenman yapılması epeyce kıymetlidir.
3. Hislerinizi bastırmak yerine fark edin
Genel olarak bu süreçte yapılan yanlış olumsuz hislerden kaçınmak ve onları bastırmaya çalışmaktır. Bununla birlikte bilhassa transplantasyon sonrası hastaların daima müspet duygulanım içerisinde olma beklentisi gerçekçi olmadığı kadar fonksiyonel de değildir. Bizim kaçınılması ve bastırılması gerektiğini düşündüğümüz negatif hislerin da hayatımızda birer fonksiyonu vardır. Şayet kişi negatif hislerinin farkında olmaz ve kaçınırsa birebir vakitte bağlı hissin kendisine vermeye çalıştığı bildirinin da farkında olmayacaktır. Hisler birer elçidir ve ruh sıhhatinizin alarm sistemi üzeredir. Kişinin hissettiği duygu olumsuz bir his olsa dahi belli seviyede hissedilen duygu aslında bizi motive eder ve tehlikelere karşı kendimizi ve etrafımızdakileri korur, tedbirler alarak hayatta kalmamızı sağlar.
4. Hislerinizi söz etmekten çekinmeyin
Transplantasyon öncesi ve sonrası hastaların hislerin farkındalığı kadar sözü de kıymetli bir bahistir.Kişilerin hissettikleri gerilim, öfke, suçluluk, mutsuzluk ya da ümitsizlik üzere olumsuz hislerin tabir edilmemesi hastaların ruh sıhhati üzerinde olumsuz tesirlere neden olabilmektedir. Olumsuz his ve kanılara kapıldığınızda sigara içmek, ilacı kullanımını bırakmak, konuttan dışarı çıkmamak üzere duyguyu telafi edici fonksiyonel olmayan tavırlar yerine, ‘’ Şu anda ne hissediyorum?’’ ‘’Bu duyguya sebep olan aklımdaki niyet ya da niyetler neler?’’ vb. sorular üzerinde ağırlaşmak hislerinizi fark edip mananız için kıymetli bir adım olacaktır. Buna ek olarak olumsuz niyet ve hislerinizi yakınızla ya da vericinizle paylaşmak sizi rahatlatarak baş etmenizi kolaylaştıracaktır.
5. Ruhsal dayanak almaktan çekinmeyin
Fiziksel takviye kadar ruhsal takviyesinde başarılı bir tedavi sürecinde kıymetli bir rol oynamaktadır. Duygusal manada baş etmekte zorlanıyorsanız bu durum işlevselliğinizi etkilemeye başladıysa, baş edemediğiniz ya da baş etmekte zorlandığınız fikir, imaj ve hisler varsa bir ruh sıhhati uzmanıyla görüşerek dayanak almanız hem fizikî sıhhatiniz hem de ruhsal uygun olma haliniz açısından hayli değerli olduğu unutulmamalıdır.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
