EÜ’ye TÜBİTAK’tan bir destek daha

Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmı Astrofizik Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Keyifli Yıldız’ın “Gaz Devlerden Karasallara Gezegenlerin Yapısı ve Evrimi(GAYE)” başlıklı projesi TÜBİTAK “1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı” kapsamında desteklenmeye hak kazandı. Proje kapsamında örnek gezegenler seçilerek içyapı modelleri geliştirilecek ve kimyasal bileşimleri belirlenecek.

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Prof. Dr. Yıldız’ı makamında ağırlayarak tebrik etti. Rektör Prof. Dr. Budak, “Gezegen bilimi ile ilgili olarak son yıllarda yapılan çalışmalarla değerli datalara ulaşılıyor. Üniversitemiz bilim insanları da bu doğrultuda nitelikli araştırmalar yürütüyorlar. Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmından öğretim üyemiz Prof. Dr. Memnun Yıldız’ın geliştirdiği proje de TÜBİTAK tarafından desteklemeye uygun bulundu. Hocamızı çalışmalarından ötürü tebrik ediyor, muvaffakiyetler diliyorum” dedi.

Proje hakkında bilgi veren Prof. Dr. Keyifli Yıldız, “Gezegen bilimi son 25 yılda dayanılmaz gelişme gösterdi. ESA’nın CoRoT, NASA’nın TESS ve Kepler uzay vazifeleri ile yer konuşlu misyonların sağladığı datalar sayesinde, mutlaklaşan ötegezegen sayısı 5 bin 190’ı aştı. Bunların yaklaşık 600’ünün kütlesi ve yarıçapı müşahedelerden belirlenmiş durumda. Bu bilgiler gezegenlerin yapısını, oluşumunu ve evrimini anlamamız açısından hazine niteliğindedir. ‘Gaz Devlerden Karasallara Gezegenlerin Yapısı ve Evrimi’ projemiz kapsamında örnek gezegenler seçilerek içyapı modelleri geliştirilecek ve kimyasal bileşimleri belirlenecek. Elde edilecek sonuçların, yaşama elverişli gezegenler de dâhil gezegenlerin oluştuğu disk sürecini ve oluştuktan sonraki buharlaşma süreçlerini daha düzgün anlamamızı sağlamasını amaçlıyoruz” dedi.

Ötegezegenler hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Yıldız, “Ötegezegenler üç kümede toplanabilir. Bir yanda çok geniş bir ve görece dar bir yarıçap aralığında yer alan gaz devler, öbür uçta ise karasal gezegenler. Ortada ise özellikleri çok değişkenlik gösteren Neptün altı ve üstü gezegenler. Gezegen yarıçapı üzerinde birçok faktör tesirlidir. Kimi gezegenler barınak yıldızlarına o kadar yakın ki yüzeyleri bile kavruluyor. Gaz devlerin en büyükleri en çok aydınlatılanlardır. Jüpiter ise Güneş’e çok uzak olduğu için buzdan bir yüzeye sahip ve kütlesine nazaran daha küçük hacme ve yarıçapa sahiptir. Yakın olan gaz gezegenler, gelgit tesirine de maruz kalıp daha da ısıtılır ve şişer. Bu tesirlerin yanı sıra gezegenlerin kimyasal bileşimleri de yarıçapları üzerinde epey tesirlidir. Bir tarafta taş ve demirden oluşan yer gibisi karasal gezegenler, öteki tarafta ise bol ölçüde hafif hidrojen ve helyum elementlerinden oluşmuş gaz devler. Gezegenlerin yapıları ve oluşum süreçleri birbirinden çok farklı. Gaz devler gezegen sisteminin yuvası olan diskte bulunan gazlar kaybolmadan oluşarak bünyesine hidrojen ve helyumu da katarken, karasal gezegenler disk gazı kaybedince oluştuğundan temel olarak ağır elementlerden oluşmaktadır” dedi.

“Uzayda canlılar tahminen de sandığımızdan daha yaygın”

Yaşama elverişli kaideleri olan öteki gezegenler bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Yıldız, “Keşfedilen karasal gezegenlerden 58’inde fizikî şartların yaşama elverişli olduğu varsayım edilmektedir. Bu gezegenler ortasında bize en yakın yıldız Yakın Erboğa’nın barındırdığı ötegezegen de var. Uzayda canlılar tahminen de sandığımızdan daha yaygın. Gezegen içyapıları küçük ve büyük ölçekte fizik bilgimizin sınandığı ve geliştirildiği alanlardır. Çağdaş yol ve araçlarla her üç gezegen kümesi için içyapı modelleri yaparak gezegenlerin yapısını belirleyen etkenlerin detaylı araştırılması gerekiyor” diye konuştu.