Tek neden Mahsa Amini’nin mevti değil!
En kıymetli iç faktör halkın yoksullaşması…
Mahsa Amini’nin vefatıyla İran’da başlayan protesto şovlarının direkt başörtüsü sorunu ile bağdaştırılamayacağını vurgulayan uzmanlar, halkın giderek fakirleşmesinin protestoların büyümesindeki en değerli iç faktör olduğunu söyledi. Siyaset Bilimci Güler Kalay, “İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) tam üyelik statüsünü alması, Amerika ile nükleer mutabakat müzakerelerinin çökmesi ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi’nin BM Genel Kurulu’nda ABD’ye yönelik sert konuşması dikkate alındığında Amini olayını yalnızca ‘kadın hakları’ ya da ‘toplumsal cinsiyet eşitsizliği’ üzerinden okumak eksik kalacaktır.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Politik Psikoloji Merkezi Müdür Yardımcısı Siyaset Bilimci Güler Kalay, İran’da Mahsa Amini’nin vefatının akabinde başlayan protestolarla ilgili çarpıcı değerlendirmelerde bulundu.
Olayların art planı kapsamlı okunmalı
İran’daki protesto şovlarını direkt bayan başörtüsü sıkıntısıyla bağdaştırmanın mümkün olmadığını vurgulayan siyaset bilimci Güler Kalay kelamlarına şöyle devam etti:
“Protestocular Amini’nin vefatıyla hareket geçtiler fakat bunun art planını kapsamlı okumak gerekiyor. Ülke içinde ekonomik ve siyasi nedenleri vardır fakat memleketler arası nedenleri ve rol oynaması olası dış faktörleri görmezden gelemeyiz. İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) tam üyelik statüsünü alması, Rusya’nın Ukrayna’da kullandığı insansız hava araçlarını büyük oranda İran’dan tedarik etmesi, Amerika ile nükleer muahede müzakerelerinin çökmesi ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi’nin New York’ta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile görüşmesinin akabinde BM Genel Kurulu’nda ABD’ye yönelik sert konuşması dikkate alınacak olursa Amini olayını yalnızca “kadın hakları” ya da “toplumsal cinsiyet eşitsizliği” üzerinden okumak eksik kalacaktır.”
İran rejimi gaye gösteriliyor
Özellikle memleketler arası örgütlerin ‘kadın sorunu’ çerçevesinde İran rejimini maksat alan protestolar olarak sunduğu İran’daki şovları, 2009 yılındaki Yeşil Devrim’den sonraki en büyük kitlesel hareket olarak değerlendirmenin mümkün olduğunu belirten Kalay, “Etnik olarak Kürt olan Amini’nin vefatının akabinde başlayan protestolar bugün otuzdan fazla ile sıçramış durumda. Protestoların bu kadar süratli yayılmasının ve konjonktürel olarak böylesine kritik bir vakte rastlamasının tesadüf olamayacağı titizlikle tahlil gerektiren bir konudur” diye konuştu.
İran’da Kürt kartının oynanması muhtemeldir
Rusya-Ukrayna çatışmasıyla başlayan süreçle birlikte milletlerarası alakalarda dengelerin değişmekte olduğuna dikkat çeken Siyaset Bilimci Güler Kalay, “Değişimin sancısız olması mümkün değil. Bu nedenle kimi ülkelerdeki dinamiklerin üzerine gidilmesi, iç ve dış faktörlerin harekete geçirilmesi muhtemeldir. Dağlık Karabağ sıkıntısının tekrar sıcak çatışmaya dönüşmesi üzere İran’daki şovlarda de dış ögelerin tesirinin varlığı mümkündür. İran’ın dış siyasette attığı adımların iç siyasi durumuyla baltalanması pekala iç dinamiklerinin fitillenmesiyle gerçekleştirilebilir. Öteki yandan şimdiye kadar Kürt kartı en etkin olarak Türkiye ve Suriye’de oynandı lakin İran’da da oynanması muhtemeldir” dedi.
Protestolarda ekonomik ve siyasi talepler var
Siyaset Bilimci Güler Kalay, İran’ın son yıllarda gerek pandemi gerekse milletlerarası yaptırımlar nedeniyle ekonomik olarak güç vakitler yaşadığını söyledi ve kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ülke halkındaki genel hoşnutsuzluk, dini başkan Hamaney’in sıhhatiyle ilgili tasalar ve halefiyle ilgili söylentilerle daha da büyümektedir. Ülke içindeki liberallerle muhafazakarlar ortasındaki çatışma da değerli iç siyasi dinamiklerden. Halkın giderek fakirleşmesi, protestoların büyümesindeki en kıymetli iç faktör. Bu nedenle protestolarda hem ekonomik hem de siyasi talepler var. Milletlerarası faktörlere tekrar göz atarsak, Rusya-Ukrayna savaşının ABD ve AB üzerindeki tesirine değinmemiz gerekir. Avrupa’yı soğuk ve sıkıntı bir kış bekliyor. Rus gazının ikamesini Orta Doğu gazıyla yapmak için İran’la müzakere etmek gerekiyor.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
