Önder Yılmaz – Akdeniz’de hidrokarbon kaynaklarına yönelik yedi düvele meydan okuyan Türkiye, Asya ve Avrupa devletlerinin pastadan hisse almak için kıyasıya çaba ettiği Arktik’teki (Kuzey Kutbu) hidrokarbon çalışmalarında “ben de varım” diyecek.
TBMM Dışişleri Komisyonu’nda “Spitsbergen ile İlgili Olarak 9 Şubat 1920 tarihinde Paris’te İmzalanan Mutabakata Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi” kabul edildi. Kurul basamağı tamamlanan mutabakat teklifi, önümüzdeki günlerde TBMM Genel Kurulu’nda ele alınacak.
Komisyon görüşmelerinde BM Daimi Temsilcisi olarak atanan Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal, global ısınma ve iklim değişikliğine paralel olarak deniz buzulunun incelerek çekilmesiyle Arktik bölgesinin ekonomik ve siyasal açıdan kıymet kazandığını belirtti. Türkiye’nin 1920’de imzalanan bu mutabakata neden bugün katıldığını ise Önal “1920 yılında imzalanan mutabakatla adaların statüsü belirleniyor ve kimi egemenlik kısıtlamalarıyla Norveç’e bırakılıyor. Lakin yeniden bu mutabakata nazaran isteyen her ülke bu mutabakata taraf olabiliyor. Farklı ülkeler buraya ilgi gösteriyor. Bizim taraf olma nedenimiz de bu. Aslında Arktik konusunda da artan bir ilgimiz var” kelamlarıyla izah etti.
Animasyonlu sunum
TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü Genel Müdürü Burcu Özsoy ise, Arktik bölgesine ait kurulda uydu fotoğrafları eşliğinde animasyonlu sunum yaptı. 50 yıl evvel 17 milyon kilometrekare olan donmuş alanın bugün 14 milyon kilometrekareye düştüğünü belirten Özsoy, “Artık deniz tabanına erişimi sağlanıyor” dedi. Dünyanın yaşadığı iklim değişikliğinin en temel sebebinin Arktik’teki deniz buzlarının azalması olduğunu vurgulayan Özsoy, “Maalesef ki neredeyse üçte bir oranda azalmış deniz buzları yüzünden okyanusun ısısı, atmosferin soğuğu çatışıyor ve şu an bizim iklimimizde yaşadığımız ekstremleri ve felaketleri yaşıyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
Yeni İpek Yolu
Özsoy, buzulların erimesiyle ticaret rotalarının nasıl değiştiğini de görseller eşliğinde şöyle anlattı:
“Özellikle Çin’in kuzeyde bir yeni ‘İpek Yolu’ olarak nitelendirdiği rotalar; aslında kuzeyde eriyen deniz buzundan açılmış yolun ticari olarak kullanımı, karasal olarak kullanılan alanlar ve daha evvelki kullanılan alanlara bakıldığında, azalan deniz buzlarından çok önemli bir deniz ticaret rotasında kazanım kelam konusu. 2006-2015’te gerçekleşen bilhassa buzkıran gemileri ve buza güçlü gemilerin geçişleri açık alanlardan, açık denizden geçen alanlar, 2040 ve 2059’a baktığımızda açık olacak alanların günümüze kıyasla ne kadar arttığı ve kuzey noktasından artık buza kuvvetli gemilerin direkt olarak geçebileceğini de haritalardan görmekteyiz. 20 bin kilometrekarelik güney rotası, kuzey rotasında 13 binlere düşüyor. Yani Arktik deniz buzlarının da azalımıyla önemli manada bir ticaret rotasının kuzeyde oluşumu mevcut.”
Özsoy, 2019 yılında gerçekleştirilen birinci bilimsel seferle Türk bayrağının Arktik’te açıldığını vurgulayarak, “Çok nadide bir ortamda Fransa’nın kaybetmiş olduğu çok değerli bir ekipmanı da Fransa’ya kazandırıp Türk bayrağımızı 80 derece kuzey enleminde açma onuruna ve gururuna sahip olduk” dedi. Özsoy, geçtiğimiz temmuz ayında ikinci Arktik seferinin gerçekleştiğini bildirdi.
Hidrokarbon rezervleri
Özsoy, mutabakat ile Türkiye’nin bölgede; balıkçılık ve avlanma, denizcilik, madencilik, ticaret ve endüstriyel faaliyetlerde bulunma hakları olacağına işaret ederken, hidrokarbon, petrol ve doğalgaz yataklarına da dikkat çekti. Kuzey ülkelerinin Arktik’teki hidrokarbon rezervleri ve petrole platformlar kurarak ulaştığını söyleyen Özsoy, şöyle devam etti:
“Teklifin muhtemel getirileri, tabi ki tam olarak deniz buzundan çalışmalar yapılamasa da hidrokarbon rezervleri, petrol ve gaz rezervleri haritada işaretli. Türkiye’nin de alışılmış ki bu bölgede kabiliyetinin artırılması, ticaret rotalarında kendi deneyimlerimizin oluşması, denizcilik faaliyetleri, ortak altyapı projelerinin geliştirilmesi kelam konusu olacak.”
Üye ülkeler
Anlaşmaya birçok kuzey ülkesi 49 ülke taraf. G20 ülkelerinin 14’ü Arktik’e odaklanmış durumda. 27 AB ülkesinden ise 22’si muahedeyi imzaladı. 30 NATO üyesi ülkeden ise 25’inin muahedeye üye.
